Page 67 - STAV broj 183
P. 67
Gradska džamija danas Edin Mehić, imam Gradske TRADICIONALNA KRAJIŠKA
Obnovljena džamija džamije u Velikoj Kladuši ARHITEKTURA
u Trn-Polju - Žalićima
po osmanskom osvajanju. Uglavnom je Kladuške džamije gradile su se od-
riječ o tvrđavskim džamijama, a njihovo vajkada kombinacijom orijentalnog sti-
se postojanje na osnovu pisanih tragova la i zatečene tradicije. S vremenom, pod
vezuje za tvrđave Veliku Kladušu, Vrno- utjecajem mjesnih majstora te građevin-
grač, Podzvizd te Todorovo, u kojem su do skog materijala kojeg je najviše bilo, u
danas očuvane zidine džamije iz 1868. go- tom je kraju skoro u potpunosti prevla-
dine. U knjizi Džamije Velike Kladuše auto- dala domaća tradicija građenja. Džamije
ra Hasana Hilića navodi se podatak da je su u početku građene od drveta, a gotovo
u Velikoj Kladuši 1933. godine postojalo su redovno bile pokrivene šilmom. Od
56 džamija, od čega 29 u dobrom stanju, kraja 19. i u prvoj polovini 20. stoljeća
14 poluruševnih i 13 ruševnih. S drvenom počinju se zidati kamene džamije za čiji
munarom bile su 54, dok su samo 2 džami- se pokrov uglavnom koristio crijep. Mu-
je imale munaru ozidanu kamenom. Kad nare su se “kretale” od potpuno drvenih,
je u pitanju pokrov, iste je godine 37 dža- preko kombiniranih drvenih munara s
mija bilo pokriveno drvetom ili šindrom, kamenim ili betonskim podzidom, do
16 s crijepom, 1 s olovom i 2 s bakrom. onih u cijelosti ozidanih od lijepo te-
Dvadeset i tri godine kasnije, 1956. godi- sanog kamena. Većina drvenih munara
ne, Velika Kladuša imala je 14 džamija u bilo je prekriveno limom, a neke su u
kojima se odvijao vjerski život, iako je taj potpunosti bile njime obložene. Bez ob-
broj vjerovatno bio znatno veći imaju li se zira na sličnosti, svaka od džamija bila
na umu džamije koje su, uslijed dotrajalosti je prepoznatljiva po svom specifičnom
ili izgradnje novih, prestale služiti kao mo- izgledu, posebno kod unutrašnjih eleme-
litveni prostor. Danas u ovoj općini postoji nata, poput mihraba, minbera, mahfila i
29 “aktivnih” džamija, te nekoliko napu- ćurseva, ali i kod ulaznih trijema, portala
štenih u kojima se ne klanja. Sve one, a po- i munara. Tako je obično svaka džamija,
sebno one starijeg datuma izgradnje, imaju makar rađena od iste osobe, nosila lični
svoje mjesto i ulogu u očuvanju islamskog pečat svog majstora. Ti lokalni dunđeri
identiteta ovdašnjeg stanovništva. bili su prije svega dobri stolari i tesari,
ali isto tako i vrhunski zidari i klesari.
Tragom ranijeg rušenja određenih Kao majstori opće prakse, oni su radili
džamija, i u novije vrijeme nestalo je ne- sve poslove, od izrade projekta pa sve do
koliko prelijepih džamija, na čijim su te- završnih radova na objektu.
meljima ili u neposrednoj blizini izgrađe-
ne nove džamije, a u nekim slučajevima i U većini slučajeva imena graditelja
džamijski parkinzi. Takvi primjeri postoje kladuških džamija ostala su nepoznata,
u Gornjem Polju (izgrađena 1936), Mari- bilo iz razloga što nije postojao običaj da
janovcu (1963), Gornjoj Vidovskoj (1966) se njihova imena zabilježe u džamijskom
i Zborištu (1967), gdje su nemarom insti- natpisu ili vakufnami, bilo da je pisani
tucija i nesavjesnim potezima džematli- trag s vremenom nestao. Jedan od rijet-
ja trajno uništeni monumentalni objekti kih graditelja kladuških džamija, a po-
krajiške islamske arhitekture. Dobar dio sebno munara, a čije je ime sačuvano bio
preostalih džamijskih objekata prilikom je i Hasan Šahinović Didov (1899–1976).
obnavljanja u više je navrata pretrpio Kako je to zabilježeno, na više mjesta ovaj
znatne prepravke, tako da se kroz veće poznati krajiški neimar gradio je munare
ili manje dogradnje i proširenja gotovo džamija u Trn‑Polju (Žalićima), Zagradu,
redovno gubio njihov autentični izgled. Donjoj Vidovskoj, Gornjoj Vidovskoj, Go-
lubovićima, Zborištu, Čaglici i Vrnogra-
ču, ali i mnogim drugim mjestima širom
Bosanske krajine.
Kao i u ostalim dijelovima Bosne, i
arhitektonski izraz kladuških džamija po-
stepeno se mijenjao s promjenom oblika
munara, ali i novim načinom oblikova-
nja fasada, kada su se, umjesto uobičaje-
na dva reda prozora, počele graditi i one
s jednim redom izduženih prozora. Tako
su drvene, ili tzv. “slijepe” munare bez
ukrasnih detalja, sa zatvorenom galerijom
i s malim otvorima pri vrhu, čiji su rijetki
primjerci očuvani kod džamija u Šabići-
ma, Trn‑Polju i Donjoj Slapnici, kasnije,
u većini slučajeva, zamijenjene onima s
otvorenom galerijom ili šerefom, kakve
postoje na džamijama Zagrad i Barake.
STAV 6/9/2018 67
