Page 49 - STAV broj 351 - 352

Gimnazija u Pljevljima gdje je održano Prvo zasjedanje ZAVNOS-a Gimnazija u Pljevljima

nije eksplicitno ukinut dotadašnji status niti Muslimana i ravnopravnom statusu Bosne
su organi ZAVNOS-a raspušteni, ali ga nije i Hercegovine kao šeste federalne jedinice
bilo među federalnim jedinicama. Muslimani, nove države, što je i prihvaćeno na 2. zasje-
kao jedan od triju naroda, nisu ovaj put bili danju AVNOJ-a.
navedeni. Status Sandžaka i Bošnjaka ostao je Bošnjaci iz Sandžaka u doba odlučiva-
neodređen i nejasan, na “čekanju”, suprotno nja o njegovom statusu nisu bili ni približno
stajalištima i odlukama Prvog zasjedanja ZAV- jak politički faktor u NOP-u kao sandžački
NOS-a i suprotno naznačenoj platformi NOP-a, Srbi i Crnogorci, a nije bilo među živima
u kojoj su navedeni i Muslimani/Bošnjaci. niti najjačeg stuba sandžačke posebnosti –
Rifata Burdžovića Trše.
ULOGA MOŠE PIJADA Najljući neprijatelj sandžačke autono-
Osporavanje federalnog ili autonomnog mnosti Moša Pijade poslije rata se hvalio na-
statusa Sandžaka započelo je ubrzo nakon pisavši da je on “likvidirao Novopazarski San-
usvajanja odluka Drugog zasjedanja AVNOJ-a džak kao tursku administrativnu jedinicu”.
i trajalo je do likvidacije ZAVNOS-a. S jed- Na kraju rata pitanje nacionalnog treti-
ne strane je isticano da je ZAVNOS veoma ranja Muslimana (Bošnjaka) transformirano
uspješno radio na razvoju NOP-a na svom je u otvoreno negiranje ovog nacionalnog
području, dok je s druge strane tekao kon- korpusa i pokušaj asimilacije.
tinuirani proces osporavanja federalnog ili Ova nepravda bila je ispravljena djeli-
autonomnog statusa Sandžaka, posebno od mično tek 1974. godine, kada je Bošnjacima
rukovodstava NOP-a iz Crne Gore i Srbije, a konačno priznata nacionalna posebnost, ali
na kraju i od samog Predsjedništva AVNOJ-a. pod vjerskim imenom Muslimani, s velikim
U ovo vrijeme najvažnije stvari su se M, što će konačno biti ispravljeno 1993. go-
događale “iza kulisa”. Srbija i Crna Gora dine, kada smo definitivno vratili naše histo-
bile su životno zainteresirane za Sandžak i rijsko ime Bošnjaci.
Kosovo. Rukovodstva ovih pokrajina, koja Bosna i Hercegovina i Sandžak imali su
Josip Broz Tito i članovi Nacionalnog komiteta s dr. su dominantno činili Srbi i Crnogorci, nisu višestoljetnu zajedničku prošlost. Još od te
Ivanom Šubašićem nakon potpisivanja sporazuma na imala snage, a ni interesa da se nose sa slo- 1373. godine u sastav bosanske srednjovje-
Visu 16. juna 1944.
ženošću zadatka i izazova vremena i da, u kovne države ulazi čitavo Gornje Podrinje s
slučaju Sandžaka, odbrane stečeni status Pivom, Tarom, srednjim i donjim Polimljem
Sandžaka. I tadašnji bošnjački rukovodio- (Prijepolje, Priboj, Pljevlja, područje današ-
ci, učesnici NOP-a u Sandžaku, s rijetkim njeg Kolašina, Foča, Goražde, Višegrad, Ono-
izuzecima ponašali su se podanički. gošt – današnji Nikšić i Bileća), dakle zna-
Ovakav odnos prema ZAVNOS-u ogra- čajan dio kasnijeg Novopazarskog sandžaka.
ničavao je rad i nadležnosti njegovih tijela Odmah nakon osmanskog osvajanja
na nivo političke funkcije, dok je funkcija Kraljevine Bosne 1463. godine, sandžač-
zakonodavne vlasti ostala na nižim razina- ki predjeli postali su dio novoosnovanog
ma – narodnooslobodilačkih odbora. Bosanskog sandžaka, a manji dio od 1470.
Kod oblikovanja Bosne i Hercegovine kao godine Hercegovačkog sandžaka, da bi od
posebne federalne jedinice presudnu ulogu 1580. godine današnja sandžačka regija po-
imali su, i pored osporavanja nacionalne po- stala dio novoosnovanog Bosanskog paša-
sebnosti Muslimana od dijela rukovodstva luka, ostavši njegov integralni dio sve do 2.
NOP-a, historijsko-državna cjelovitost u proš- februara 1877. godine.
losti Bosne i Hercegovine, velika uloga ove Dakle, jedan je dio Sandžaka 504 godine
zemlje i njen doprinos rezultatima NOB-a bio dio Bosne, a cijeli Sandžak 414 godina.
– jer su se najvažnije bitke upravo vodile i
uspješno završile na prostoru BiH i uporno SANDŽAK U RATNOM VIHORU
insistiranje bosanskohercegovačkog partij- U aprilskom ratu Sandžak je doživio sud-
Đuro Pucar skog rukovodstva na nacionalnoj posebnosti binu Kraljevine Jugoslavije: najprije je bio

STAV 26/11/2021 49