Page 51 - STAV broj 351 - 352

je stabilna slobodna teritorija od 13.000 kva- i autonomno organiziraju u okviru zajed-
dratnih kilometara. U drugoj polovini sep- ničke buduće domovine.
tembra i tokom oktobra 1943. godine oslo- U osnivanju najvišeg političkog pred-
bođen je gotovo cijeli Sandžak. stavništva naroda Sandžaka vidi se opre-
U oslobođenim gradovima, selima i djeljenje da Sandžak u budućem uređenju
općinama ponovo su izabrani ili su prvi zemlje bude tretiran kao posebna društve-
put organizirani gradski, općinski i sreski no-politička zajednica u kojoj će biti izra-
(mjesni) NOO. Sekretar Oblasnog komiteta žavan njen status federalne ili autonomne
KPJ za Sandžak bio je Voja Leković (Rifat jedinice u budućoj federaciji.
Burdžović Tršo je poginuo u noći između 2. Osnivačka skupština ZAVNO San-
i 3. oktobra 1942. godine u selu Trnovu kod džaka održana je 20. i 21. novembra 1943.
Mrkonjić-Grada). godine u Pljevljima. U ZAVNO Sandžaka
Jedna od najznačajnijih odluka AVNOJ-a izabrana su 62 vijećnika. Skupština je iza-
nakon njegovog konstituiranja u Bihaću no- brala i delegaciju od 10 vijećnika za Dru-
vembra 1942. godine bila je i odluka da se go zasjedanje AVNOJ-a. U Izvršni odbor
osnuju zemaljska vijeća u pokrajinama koje Sandžaka (ratna vlada Sandžaka) izabra-
su predstavljale historijski zaokružene cjeline. no je 10 vijećnika. Prvi predsjednik Pred-
To je bio praktični izraz predratne koncepcije sjedništva ZAVNO Sandžaka bio je Sre-
KPJ o izgradnji Jugoslavije na federativnom ten Vukosavljević, a za 3 potpredsjednika
principu. Zemaljska vijeća konstituirana su izabrani su: Murat ef. Šećeragić, Dušan
sljedećim redoslijedom: u junu 1943. godine Ivović i Mirko Ćuković.
osnovano je u Hrvatskoj, u oktobru 1943. u ZAVNO Sandžaka postao je najvažni-
Sloveniji, 15. i 16. novembra 1943. u Crnoj je narodno predstavničko, izvršno tijelo i
Gori, 20. i 21. novembra u Sandžaku i 25. i političko rukovodstvo NOB-a u Sandžaku.
26. novembra u Bosni i Hercegovini. Uslijed Zasjedanju nisu prisustvovali delegati
političkih razloga, s velikim zakašnjenjem iz Sjeničkog, Štavičkog i Deževskog sreza.
osnovana su u Srbiji i Makedoniji. Upravo je na prostoru ova tri sreza živjelo oko
Desetog novembra 1943. formiran je 43,2 posto ukupnog sandžačkog stanovništva,
Inicijativni odbor, koji će pripremiti skup- odnosno 54,2 posto od ukupnog broja san-
štinu na kojoj će biti izabrano Zemaljsko džačkih Bošnjaka. Svoje delegate nisu imale
antifašističko vijeće Sandžaka. Predsjednik ni tadašnje općine Rožaje, Petnjica (Gornji
i novoizabranog Sreskog narodnooslobo- Bihor), Berane, Plav i Gusinje, u kojima je
dilačkog odbora Prijepolja, univerzitetski živjelo oko 30.000 Bošnjaka. Čak ni struktura
profesor i sociolog Sreten Vukosavljević i izabranih vijećnika nije bila odraz nacional-
prijepoljski muftija i sudija Vrhovnog šeri- ne strukture ovih krajeva (4:1 u korist Srba
jatskog suda u Skoplju Murat ef. Šećeragić i Crnogoraca). Rožaje, Berane, Plav, Gusinje
prihvaćeni su i kao nosioci Inicijativnog (kao dio Sandžaka) i Podgorica, Tuzi, Bar i
odbora, odnosno kao njegovi predsjednik i Ulcinj, kao područja sa značajnim postot- Odluke sa Drugog
potpredsjednik. Inicijativni odbor pisanim kom bošnjačkog i albanskog življa, bili su zasijedanja ZAVNOS-a
putem obratio se Predsjedništvu AVNOJ-a, u sastavu Zemaljskog antifašističkog vijeća
objasnivši razloge za sazivanje skupštine Crne Gore i Boke.
ZAVNOS-a. Istaknuta je spremnost naro- Nažalost, izabrani vijećnici koji su trebali
da Sandžaka da zauzme ravnopravno mjesto prisustvovati Drugom zasjedanju AVNOJ-a
među ostalim pokrajinama, da su se naro- nisu došli u Jajce. Ivan Milutinović, koji je
di Sandžaka opredijelili da se samostalno bio zadužen da s Inicijativnim odborom ZA-
VNOS-a pripremi sazivanje Skupštine ZA-
Moša Pijade je VNO Sandžaka, koje bi bilo usklađeno sa
odigrao veliku zasjedanjem ZAVNO za Crnu Goru i Boku,
ulogu u ukidanju prenoćio je 19. novembra u Pljevljima a da
ZAVNOS-a
članove Inicijativnog odbora ZAVNOS-a
uopće nije obavijestio o svom odlasku. ZA-
VNOS nije dobio planiranu maršrutu puta
niti su se dogovorili ko će sandžačke delegate
pratiti. Iako je bila u pitanju čista podvala i
obmana, na Drugom zajedanju AVNOJ-a dato
je objašnjenje da delegacija iz Sandžaka nije
došla zbog veoma loših vremenskih prilika,
dužine puta, neiskustva. Odsustvo sandžačke
delegacije u Jajcu bilo je od presudne važ-
nosti da se već tada ne zauzme principijelni
stav o mjestu Sandžaka u budućoj jugosla-
venskoj federaciji i da ZAVNO Sandžaka
već tada preraste u zakonodavno tijelo kao
i u ostalim jugoslavenskim zemljama gdje
su takvi organi formirani. Zapisnik s osnivačke skupštine1943.

STAV 26/11/2021 51