Page 56 - STAV broj 351 - 352

25. NOVEMBAR – DAN DRŽAVNOSTI BOSNE I HERCEGOVINE

cjelokupna organizacija sultanskog dvora.
Uz to, on je bio nadzornik carske riznice i
carskih vakufa. Vakufnama kizlarage Mu-
stafe iz 1591. godine, kojom je uvakufio
određeni imetak (novac) i nekretnine u
današnjem Mrkonjić-Gradu i tako uda-
rio temelje gradskom naselju, čuvaju se u
Gazi Husrev-begovoj biblioteci u Saraje-
vu. Vakufnama je legalizirana u Istanbulu
u februaru 1595. godine, oko četiri godi-
ne iza ustanovljenja granica Kizlaragina
čifluka i sastavljanja hududname.
Iz vakufname doznajemo da je osnivač
Varcar-Vakufa Mustafa-aga sin Mehmed-be-
ga, sina Abdulvedudova i Aiše-hatun, rođen
u selu Gornja Kloka, koje je još u njegovo
doba, koncem 16. stoljeća, postalo kasaba
i nazvano Yaytse Yenice (Jajce Jenidže),
odnosno Novo Jajce, kasnije nazvano Var-
car-Vakuf i najzad Mrkonjić-Grad.
Vakufnama nije jedini izvor za njego-
va uvakufljenja. Tu na prvo mjesto dolaze
Gorom. Sa zapadne strane graniči s te- popisni defteri, naročito opširni. U mufa-
ritorijom Zadra. To je velika varoš. Ima sal-defteru iz 1600. godine popisano je 14
jedanaest mahala i dvije hiljade daskom naseljenih mjesta u tadašnjoj nahiji Trebava
pokrivenih kuća s vinogradima i baščama. i stanovništvo tih naselja s poreskim zadu-
Ima više džamija i mesdžida, jednu tekiju, ženjima i drugim relevantnim podacima.
hamam i dovoljan broj dućana. Ovaj kraj Između ostalog, u hududnami između
je vrlo blizu granice a naokolo nema ni- ostalog stoji i sljedeće: Od istinski aktiv-
jednoga grada. Kad je Sejdi Ahmed paša nog age carskog dvora iz Istanbula, njegove
bio bosanski valija (1656–1659), Mlečani ekselencije hadži Mustafa-age, a posred-
su zapalili ovo naselje i mnoga mjesta po- stvom njegova čovjeka stigao je uzvišeni
harali, ali ga je Sejdi Ahmed paša posli- časni pisani carski ferman našem muli,
je lično izgradio. Otkako su na sve četiri jajačkom kadiji. U njegovom uzvišenom
strane postavljene karaule i otkako njeni sadržaju se kaže: Njegov čifluk po imenu
Kizlaragina džamija stanovnici svaku noć naizmjenično drže mahale Kopjević i Hoćune, koje pripada-
stražu, postali su sigurni. Okolo šehe- ju naselju Gornja Kloka, drugi naziv Je-
ra ima vrlo mnogo vinograda, a klima je nidže Jajce, a koje pripada spomenutom
vrlo prijatna.” kadiluku, nalaze se u uređenoj i naseljenoj
Postoji još jedan važan rad u kojem krajini i one su teško prohodne i opasne.
je detaljno opisan proces nastanka Var- Uzor odličnika i privrženika, stub ugled-
car-Vakufa. Riječ je o radu Saliha Trake nih i moćnih, pouzdanik vladara i sultana,
pod naslovom Hududnama čiftluka kizla- onaj koji je odlikovan velikom pažnjom i
rage Mustafe iz 1591. godine na kojem je dobrotom vladara koji svakom pomaže, aga
osnovan Mrkonjić Grad. Trako se detalj- moga carskog dvora hadži Mustafa-aga –
no bavio nastankom vakufa na čijim je neka mu se vrijednost uveća – podigao je
temeljima nastala kasaba danas poznata tu mesdžid i karavan-saraj.
kao Mrkonjić-Grad. Trako također, kao i Stanovnici naseljene krajine i narod
Handžić, navodi da je Hadži Mustafa bio vilajeta zamolili su da na spomenutom
visoki carski činovnik u Istanbulu koji je čifluku, sa svim što tome pripada, nastane
Varcar svojim sposobnostima u carskoj službi do- kasaba, jer je u svakom pogledu korisnije i
stigao položaj kizlarage. Kada se obogatio, za putnike, i za trgovce, i za goste namjer-
Kizlaragina džamija u Mrkonjić-Gradu je između ostalih uvakufljenja, osnovao je i nike, i za stanovnike pokrajine. Osim toga,
smještena u centru grada, tik to zgrade Op- bogat vakuf u svom rodnom mjestu Gor- i spomenuti (aga carskog dvora) je zatra-
štine. Komisija za očuvanje nacionalnih spo- njoj Kloki, gdje danas leži Mrkonjić-Grad žio da se onima koji izvana dolaze i koji
menika Bosne i Hercegovine u maju 2005. i tim uvakufljenjem udario temelje grad- se naseljavaju ne sprečava naseljavanje i
godine donijela je odluku o proglašavanju skom naselju nazvanom Yaytse Yenice – neka se jasno označe starinske granice i
džamije nacionalnim spomenikom Bosne i Novo Jajce, koje će kasnije biti nazvano međe spomenutog čiftluka i mjesta koja
Hercegovine. Varcar-Vakuf, a od 1924. godine pa sve do mu pripadaju te navodi kako su to selišta
danas zove se Mrkonjić-Grad. za koja je ranije došao ferman da postanu
TRAKIN ZAPIS Trako pojašnjava da je, prema organi- kasaba, a koja se sada zovu čifluk njegove
Evlija Čelebija je 1660. godine ovako zaciji osmanskog sultanskog dvora, položaj visosti Mustafa-age, te zaključuje kako se
opisao Varcar-Vakuf: “Bošnjaci je zovu kizlarage imao visoki vezirski rang, tačni- dogodilo i zapisano u drugoj dekadi mje-
Varcar Vakuf. To je has paše i vojvodstvo u je kizlaraga je bio po rangu treća ličnost seca rebiul-ahira, odnosno 16. februara
Bosanskom ejaletu, a nalazi se pod Crnom na dvoru. Pod njegovim nadzorom bila je 1591. godine.

56 26/11/2021 STAV