Page 59 - STAV broj 351 - 352

Une i Sane. Dobro opremljene različitim Bošnjacima. U prvoj godini rata, dok
naoružanjem, motorizovane kolone ne- većina stanovništva još nije imala pravu
smetano su se kretale od grada do grada sliku o dešavanjima u zemlji, a poseb-
i brzo ovladale cijelim prostorom sjeve- no na međunarodnoj sceni, otežavajuća
rozapadnog dijela Bosne i Hercegovine, okolnost za izgradnju povjerenja izme-
od Velike Kladuše, Cazina, Bihaća, Ku- đu Bošnjaka i Srba u Bihaćkoj krajini
len-Vakufa, Bosanskog Petrovca, Drvara bila su loša povijesna iskustva, te dugo
i Ključa, do Bužima, Bosanske Krupe, čekana prilika Bošnjaka za oslobađanje
Bosanskog Novog, Prijedora i Sanskog od “srpskog jarma”, a s druge strane i
Mosta. Ni miniranje mostova na Uni ni patetični slogani nove vlasti o Bošnja-
drugi pokušaji pružanja otpora nisu bili cima kao “cvijeću hrvatskog naroda”.
od pomoći nemoćnoj i dezorijentiranoj To je bio ključni razlog da određeni dio
vojsci Kraljevine Jugoslavije. Izuzme li bošnjačkih prvaka i krupnih zemljopo-
se nekoliko značajnijih bitaka vođenih sjednika, opterećenih višedecenijskim
u cilju odbrane Bihaća, Drvara i Mrko- lošim odnosima s komšijama Srbima, te
njić-Grada, kraljevska vojska za nekoliko zbunjenih i zavedenih propagandistič-
je dana bačena na koljena, a njeni mnogi kom politikom, početkom rata stane na
pripadnici zarobljeni i prebačeni u lo- stranu okupatorskog režima.
gore Trećeg rajha. Iako je 10. maja 1941.
godine, sporazumom između Nijemaca USTANAK PROTIV USTAŠKIH VLASTI Bihaćka republika na
i Italijana, okupirana teritorija Bihaćke Prava slika o novoj vlasti na vidje- karti Evrope
krajine podijeljena na njemačku i itali- lo je izbila donošenjem niza rasističkih
jansku okupacionu zonu, sporazumom zakona od 30. maja 1941. godine, koji
između Italijana i ustaškog poglavnika su van zakona stavili jevrejsko, romsko
Ante Pavelića od 18. maja iste godine i srpsko stanovništvo. Tako su ustaške
najveći dio Bihaćke krajine prepušten vlasti otvoreno nastojale stvoriti etnički
je ustašama. čist prostor u NDH. Ubrzo su uslijedi-
Kao dio Vrbaske banovine, od 10. li masovni zločini nad cijelim stanov-
aprila 1941. godine i Bihaćka krajina ništvom, posebno nad Srbima i Jevreji-
postaje dio kvislinške Nezavisne Dr- ma. U provođenju zacrtanog programa
žave Hrvatske, a njeni gradovi i nase- ustaške su vlasti koristile: raseljavanje,
lja ulaze u sastav triju novoosnovanih pokatoličenje i fizičke likvidacije. Naje-
župa Krbava-Psat, Sana-Luka i Gora. klatantniji primjer stradanja Srba u Kra-
Dio Krajišnika prihvatio je vlast NDH, jini jesu Garavice kod Bihaća. Ne slažući
dio je izrazio građansku lojalnost, ali je se i ne odobravajući ustašku zločinačku
ogromna većina stanovništva, posebno politiku, već krajem ljeta i u jesen 1941.
Srba, bila neprijateljski nastrojena pre- godine veliki broj bošnjačkog građanstva
ma novoj vlasti. Ogorčenost Srba no- otvoreno se ogradio od masovnih pro-
vom državom bila je slična ogorčenosti gona i istrebljenja srpskog i jevrejskog
Bošnjaka kojima je sporazumom Cvet- stanovništva Krajine. U prvim danima
ković-Maček bila namijenjena sudbina ustaških hapšenja i deportiranja u lo-
da kao manjinski narod žive u “Velikoj gore neki od bošnjačkih autoriteta spa- Bihaćka republika u
Srbiji”. Pozivi uglednijih i utjecajnijih šavali su Srbe, Jevreje i Rome. Primjer novembru 1942.
ljudi koji su iz raznih razloga prigrlili takve humanosti nalazimo i kod imama
novu vlast, a koji su narodu govorili da iz Stijene kod Cazina Šerifa ef. Bajrića,
se država i vlast moraju slušati, da će im koji je u Drugom svjetskom ratu spa-
nova vlast donijeti boljitak, doprinijeli sio pravoslavnu djecu Dragana i Miću
su višemjesečnom blagonaklonom odno- Ćulibrka, izdržavajući ih i školujući sa
su dijela stanovništva prema okupatoru. svojim unucima.
Takav pristup doveo je i do mobilizacije Pored najizraženijih pogroma nad
velikog broja vojno sposobnih muška- srpskim i jevrejskim stanovništvom u
raca koji su kao domobranski rezervisti Bihaću, Prijedoru, Velikoj Kladuši, ali
ili kadrovci morali služiti novoj državi. i mnogim drugim naseljima s područ-
Poseban primjer jeste mobilizacija kra- ja Suhe Međe, paralelno su se dešavali i
jiških Bošnjaka u 139. pukovniju, koja je zločini nad Bošnjacima Kulen-Vakufa,
poslana na istočni front. Ova je jedinica Bosanskog Petrovca, Ključa, Bosan-
u borbama za Staljingrad gotovo potpu- ske Krupe i drugih krajiških mjesta, a
no uništena, a jedan od njenih najodli- koje su u prvoj godini rata sprovodile
kovanijih vojnika bio je Tahir Alagić iz četničko-ustaničke čete. Najveća stra-
Sanskog Mosta. danja pretrpjelo je bošnjačko stanov-
Uspostavljanjem nove vlasti sve funk- ništvo Kulen-Vakufa i Ljutočke doli-
cije preuzeli su aktivisti iz ustaškog po- ne, potom Bosanskog Petrovca, Ključa
kreta. Većinu službenika činili su Hrvati, i Sanskog Mosta.
a gdje ih nije bilo ili su bili u manjini, Kao reakcija na zločinačke postupke
nove su vlasti saradnike tražile i među ustaških vlasti prema Srbima, Jevrejima, Tito u Bihaću

STAV 26/11/2021 59