Page 55 - STAV broj 314

i ratnika Jazamana, nakon njegove smrti i Zarobili su ogroman plijen i mnogo roblja. nas, mudrost, ljubaznost, i druge osobine
budući sličnih osobina, Damjan je postav- U povratku nazad zaustavili su se na Kre- koje ukrašavaju i uzdižu ljudsku prirodu,
ljen za namjesnika Tarsa i time jednim od ti, gdje su mnogi od zarobljenika prodani. privlače naklonost onih koji vole pravič-
predvodnika napada na Bizantijce. Tako je Inače je nemali broj zarobljenika držan zbog nost i ljepotu; i stoga, bez obzira na razli-
izveo napad i opljačkao grad Demetrias u razmjene ili zbog visoke otkupnine uko- ke u vjeroispovijestima, on je volio tvoga
Grčkoj. Nešto kasnije, sa svojim zemljakom liko se radilo o velikodostojnicima. Bio je oca, koji je bio obdaren tim osobinama.”
Leonom od Tripolija porazio je bizantskog to možda i vrhunac kretsko-muslimanske
admirala Himeriosa kod otoka Hiosa go- prevlasti na Levantu. U vezi s tim imamo i OPADANJE MOĆI I PAD
dine 912. Poginuo je deceniju kasnije u zanimljivo pismo carigradskog patrijarha Početkom desetog stoljeća dolazi do ne-
borbi protiv Bizantijaca. Leon je također upućeno emiru Krete, a nekih deset godina koliko ključnih promjena za Kretu u ostatku
bio skromnog porijekla, ali brzo se doka- poslije napada na Solun. U tom pismu pa- islamskog svijeta. Prvi je pad dinastije egi-
zao kao sposoban navigator i upravnik. trijarh Nikola Mistik moli emira da oslo- patskih Tulunida, koji su bili njihovi najve-
Godine 904. predvodi ujedinjenu sirijsku bodi zarobljenike iz Soluna, i to riječima ći saveznici, i drugi je uzdizanje Fatimida.
i egipatsku flotu u pohodu koji je za cilj koji ukazuju na određeni nivo poštovanja Tulunide su u Egiptu naslijedili Ikšididi,
možda imao i sam Konstantinopolj. Uz i postojanje stalnog kontakta – bez obzira koji nisu imali ni volje, a moguće je, ni mo-
dosta opreza i pomalo iznenađujuće, Leon na ili upravo zbog ratovanja – između Kon- gućnosti da podržavaju Kretu kao što su to
se odlučuje za napad na Solun. U izvrsno stantinopolja i kretskih Andalužana. On radili njihovi prethodnici. Usto, morali su
organiziranom i odlučnom napadu Arapi ovako opisuje odnos koji su imali emirov da se nose sa sve većom opasnošću Fatimida,
uspijevaju nakratko osvojiti i prodrijeti otac i patrijarhov prethodnik: “Patrijah koji su sve upornije nadirali iz pravca Tuni-
u drugi najveći grad Bizantskog Carstva. znaše da unatoč barijerama u vjeri između sa. Smrt vještih admirala poput Damjana iz
Tarsa i Leona Tripolskog najavila je opadanje
muslimanske moći na Mediteranu. Najzad,
pojava sposobnih careva na bizantskom tro-
nu poput Vasilija Makedonskog i Konstanti-
na Porfirogeneta bila je početkom bizantske
kontraofanzive i renesanse.
Nakon pada Soluna, Kreta se morala
izboriti s još jednim bizantskim napadom
912. godine. Iako su napadači uspjeli da se
iskrcaju na otok, odbijeni su nakon neko-
liko mjeseci i u povratku je velika flota od
oko 100 brodova poražena od strane Leo-
na i Damjana u već spomenutoj bici kod
Hiosa. Nije čudo da je za muslimane Krete
veliki Ibn Hazm zapisao da su “najstame-
niji i najsposobniji od ljudi u uništavanju
svojih neprijatelja”. Zbog stalnih sukoba
s Bizantijom, imali su reputaciju i položaj
gazija – ratnika u očima drugih muslimana,
a njihov mali otok isturene tvrđave kuće
islama. Veliko poštovanje koje su uživali kao
sposobni ratnici, ali i kao uzoriti muslima-
ni ostalo je zabilježeno u djelima mnogih
islamskih učenjaka, poput El-Himjarija,
Ibn el-Abbara, El-Istahrija, Ibn Hawqala
i dr. Kreta je dala srazmjerno veliki broj
pjesnika, pravnika i drugih učenjaka.
O bogatstvu otoka svjedoči i činjenica da su emiri Krete kovali Zanimljiv je slučaj praunuka Ebu Haf-
vlastite zlatnike. Ograničena i zapuštena uslijed nemira u sovog koji se zvao Omer ibn Isa ibn Mu-
hammed ibn Ebu Hafs, a koji je u zaroblje-
Bizantskom Carstvu, trgovina Krete dostiže kozmopolitske ništvu u Konstantinopolju napisao tefsir.
Tu je i Muhammed ibn Omer, fakih, koji
razmjere u vremenu vladavine andaluzijskih izbjeglica. je napisao jedno od najbitnijih djela o plo-
Tako su kretski novčići pronađeni u Španiji, Egiptu, Italiji, vidbi i brodovima u srednjem vijeku (Kitab
ekrijat el-sufun). Zbog visokog ugleda i bo-
Francuskoj i čak Skandinaviji. Što se rasporeda stanovništva gatstva njegovog stanovništva, Kreta je bila
tiče, najvjerovatnije je da se u ruralnim krajevima mahom privlačna muslimanima iz drugih krajeva
koji su se tu trajno naseljavali ili dolazili
zadržalo kršćanstvo, dok je u gradovima došlo do širenja da stječu znanje od njenih alima. Bitno je
islama i s tim povezane arhitekture. Međutim, zbog slabog ovo sve naglasiti i zbog toga što u populi-
stičko-pamfletarskoj predodžbi o historiji
interesa arheologa za ovaj period, a i zbog revnosnog islama (koju po pravilu tumače ljudi koji
“čišćenja” svih tragova islamske kulture jednom kada je otok nisu historičari) preovladava jedno reduk-
cionističko tumačenje koje propast svake
vraćen pod bizantsku vlast, još uvijek je mnogo nepoznanica. države muslimana tumači odnosom grijeha

STAV 12/3/2021 55