Page 56 - STAV broj 314

DRUŠTVO

žrtve da sruši jedan dio bedema i da pro-
vali u grad, konačno porazivši najljuće
neprijatelje carstva u 135 godina, koliko
je emirat postojao.
Grad je dupke opljačkan, njegove zi-
dine i džamije srušene. Stanovnici mu-
slimani ili su protjerani ili ubijeni. Oni
koji su ostali prevedeni su na kršćanstvo.
Svi tragovi islama pažljivo su zbrisani.
Neki misionari, poput Nikona Metano-
ita, stekli su ugled svojim predanim ra-
dom na pokrštavanju muslimana Krete
i povratku njenih kršćana u pravu vjeru.
Vrativši se u Konstantinopolj, Nikifor je
organizirao trijumfalnu procesiju u ma-
i kazne. Tako se osam stoljeća islamske vla- upućeno ikšidijskom vladaru u kojem mu niru rimskih careva, gdje je izložio ogro-
sti na Španiji reducira na poštapalicu “bili nudi saradnju u odbrani Krete. Iz samog mno blago s Krete. Među njegovim zaro-
su slabi muslimani pa su kažnjeni”. Pritom sadržaja pisma, međutim, jasno se nazi- bljenicima bili su i posljednji emir Krete
se po pravilu zaboravlja da su ti isti “slabi re svojevrsna diplomatsko-propagandna Abdulaziz ibn Šua’jb i jedan od njegovih
muslimani” bili toliko odani svojoj vjeri da genijalnost Fatimida prema kojoj bi pri- sinova zvani An-Nu’man. An-Nu’man je
su više od sto godina nakon pada Granade stanak (a znalo se da slabi Ikšididi nisu prešao na kršćanstvo (postavši poznat u
živjeli pod krvavim okom španske inkvizi- mogli ispuniti zahtjev za brodovima na bizantskoj historiji kao Anemas) i pao je
cije “najkatoličkijeg kraljevstva”, da bi ih vrijeme) značilo i de facto priznavanje nji- kao bizantski vojnik u borbi protiv Rusa
1609. kralj Filip III protjerao u stotinama hove prevlasti, a odbijanje cassus belli za 970. godine. Smatra se da od njega vuče
hiljada iz svoje zemlje... Rekli bismo, izla- napad na Egipat, koji će domalo uistinu porijeklo poznata bizantska aristokratska
zak neke teritorije iz “kuće islama” nužno i postati fatimijski bastion. Kako musli- porodica Anemasa.
ne označava toj teritoriji pripadajući narod manima Krete ovaj put niko nije pritekao Gubitak Krete nije pogodio samo musli-
eshatološkim “žigom grijeha”, ali to je tema u pomoć, a s obzirom na to da je Nikifor mane. U jednom pismu netom poslije 961.
za bistriji par očiju. isplovio na čelu ogromne armade i vojske Moše Agura, Jevrej, piše s otoka Rodosa,
Bilo kako mu drago, nakon još jednog koju su činile neke od najelitnijih bizant- gdje je našao privremeno utočište, svojoj
neuspjelog napada na Kretu iz 949. godi- skih jedinica, nije čudo da su Bizantijci porodici u Egipat: “Ja sam sada na Rodo-
ne, car Konstantin VII Porfirogonet pred porazili muslimane Krete u prvom okr- su, ali što se tiče vašeg oca, nisam saznao
sami kraj svoje vladavine počinje opremati šaju nakon iskrcavanja u ljeto 960. Nedu- da li je živ. Pa, ako saznate nešto o vašem
vojsku i flotu za konačni obračun s potom- go zatim su opsjednuli glavni grad i po- ocu i braći, pišite mi... Kreta više nije kao
cima andaluzijskih pustolova. Pripreme čeli s osvajanjem okolne zemlje. Odbili što je nekad bila, već je pokorena.” U tom
su bile temeljite i duge, ali “spomenitelj su dva napada iz unutrašnjosti, od kojih pismu Moše očajnički naglašava da želi
Bosne”, kako ga pamtimo u našoj histori- jedan predstavlja misteriju. Za taj napad da napusti Rodos što prije i naseli se kod
ografiji, nije dočekao početak napada. Ta bizantski pisci navode da su to bili “ljudi svoje porodice u Egipat. Za razliku od Bi-
je čast pripala njegovom nasljedniku Ro- iz pećina i gudura koje je vodio određe- zantije, Kretski emirat bio je mnogo pri-
manu II, koji je za vođu ekspedicije mu- ni Karamuntes” i napali su ih iz planina. vlačnija teritorija za život za Jevreje. Tako u
dro izabrao jednog od najboljeg generala Nije jasno da li se tim mislilo na ruralno, Bizantskom Carstvu Jevreji nisu zakonom
Bizantije svih vremena i budućeg cara, kršćansko stanovništvo ili pak, možda, na mogli trgovati svilom, dok su pod musli-
energičnog i odlučnog Nikifora Foku. Da pretendentsku frakciju unutar emirata, što manima to mogli. Stoga je gubitak Krete,
se priprema veliki napad na Kretu, znalo bi ukazalo na određene dinastičke borbe. pored očitih tragedija po život i imovinu,
se i u drugim krajevima svijeta. Tako je Bez obzira na sve to, vojska Nikifora Foke bio i veliki udarac na razgranatu trgovinu
ostalo sačuvano pismo fatimidskog halife uspjela je u martu 961. s mnogo truda i Jevreja (nedugo poslije će trgovinski pri-
mat u Istočnom Mediteranu preuzeti Mle-
čani). Jedno drugo hebrejsko pismo iz iste
kolekcije potvrđuje postojanje “kretske
Nisu samo kretski brodovi vršili prepade u Egejskom moru. četvrti” u Fustatu, gdje su se vjerovatno
Bilo je tu i egipatskih i sirijskih flota, koje su nekad išle u naselili izgnanici s Krete.
Time je u prašnjave knjige historije
zajedničke pohode s Krećanima. U tim borbama najviše su otišla još jedna srednjovjekovna država
se istaknula dva grčka konvertita na islam: Leon od Tripolija muslimana na tlu Evrope, najavivši možda
i propast bliske Sicilije. Ojačano Bizant-
i Damjan od Tarsa. Sluga izvrsnog namjesnika i ratnika sko Carstvo će s uspjehom ratovati protiv
Jazamana, nakon njegove smrti i budući sličnih osobina, muslimana sve do najezde Seldžuka, kada
car Aleksije šalje poznato pismo papi Ur-
Damjan je postavljen za namjesnika Tarsa i time jednim od banu II tražeći pomoć protiv nove opa-
predvodnika napada na Bizantijce. Tako je izveo napad i snosti. Pomoć će svakako doći, ali u vidu
križarskih ratova, koji će trajno obilježiti
opljačkao grad Demetrias u Grčkoj. Nešto kasnije, sa svojim odnose između muslimana i kršćana. Jed-
zemljakom Leonom od Tripolija porazio je bizantskog na od posljedica križarskih ratova bit će i
prvi pad Konstantinopolja 1204. godine,
admirala Himeriosa kod otoka Hiosa godine 912. kada u ruke Mlečana prelazi i Kandija. n

56 12/3/2021 STAV