Page 60 - STAV 66 09.06.2016

DRUŠTVO

je 12. decembra 1452. godine održan ka-
tolički obred i čelnik bizantijske izvršne
vlasti Notaris izjavljuje: “Više volim da
vidim u sred grada turski turban negoli
latinsku mitru.”
Sudbine naroda, zahvaljujući osman-
skoj toleranciji, poprimale su drugačiji tok
i nekim narodima otvorene su nove per-
spektive. Takav je slučaj s Jevrejima, koji
su zbog svoje vjere prognani iz Španije i
Portugala. Primili su ih velikodušno, do-
pušteno im je da u osmanskoj državi žive
po svojim uvjerenjima. Pitanje je da li bi
pojedine skupine preživjele historijska
gibanja da nije bilo dobrohotnog odno-
sa i tolerancije u osmanskoj državi koja
im je pružila zaštitu, kao što su Süryani-
je (pripadnici Asirske crkve), koji i danas
egzistiraju u Republici Turskoj.
Sigurno je da bez Osmanlija i njihove
tolerancije, dokazane mnogim dokumen-
tima, historija ne bi bila ista. “Kad bi se
iz historije odstranili Turci, historije ne
bi ni bilo. Ako bi se potpuno objelodanili
osmanski arhivi, bilo bi potrebno iznova države i prava, posebno zbog činjenice da u Mađarskoj ili sudbine Jevreja i musli-
napisati današnju historiju”, ocijenio je ti dokumenti imaju osnovu i kontinuitet mana u Španiji. U moru suprotstavlje-
profesor Univerziteta u Istanbulu njemač- u aktima među kojima jedan predstavlja nih stavova o karakteru osmanske drža-
kog porijekla Fritz Naumark. Tolerantan svojevrsni ustav. Riječ je o čuvenom Me- ve najbolje se držati onoga što poručuje
odnos prema podanicima i pripadnicima dinskom ustavu, koji se često spominje i poznati turski historičar İsmail Hakkı
drugih vjera i naroda osigurao je na širo- kao Medinska povelja, dokumentu koji Uzunçarşılı: “Hoću da kažem onima koji
kim prostorima od Balkana i Kavkaza do predstavlja uzor za reguliranje pravnog se interesuju za historiju da će dobiti po-
sjevera Afrike doba mira i stabilnosti koji odnosa prema nemuslimanima u “istoč- grešne i nedovoljne informacije ako samo
historičari nazivaju “Pax Ottomana”. Ovaj nim državama”. Država osmanlijskih čitaju štampana djela. Veličanstveno lice
period obuhvata prvenstveno dva stolje- sultana najrazvijeniji je oblik ovog tipa. osmanske države, koja ima šest i pol sto-
ća nakon što je sultan Mehmed II Fatih Sultanskim aktima utvrđene pravne nor- ljeća neprekidne historije, pojavit će se
osvojio Istanbul. Za ovaj period Arnold me zasnovane su direktno na šerijatskim kad se na osnovu istinskih izvora utvr-
kaže da je u njemu položaj grčkih poda- osnovama. di njeno političko, finansijsko, ekonom-
nika bio tako povoljan da mu nema pri- sko, vojno, naučno i socijalno stanje. Ne
mjera u kršćanskoj Evropi. ODNOS PREMA postoji mogućnost da se ova veličanstve-
Postupanje osmanskih vladara i doku- POKORENIM NARODIMA nost (...) razumije na osnovu nagomila-
menti tolerancije koje su ostavili imaju Bez osmanske tolerancije prema dru- nih površnih informacija i jednostavnih
izuzetnu važnost sa stanovišta historije gima ostvarila bi se tvrdnja Vladislava proučavanja.” Isticanje da su Osmanlije
Skarića “da 19. vek ne bi zatekao nijed- tlačili nemuslimane i da je to bila karak-
Da je ponašanje nog hrišćanina niti bi bilo ijedne crkve i teristika njihove vladavine konstanta je
manastira”. Da je njihovo ponašanje bilo
koja je prisutna i danas. Ne uzimaju se u
Osmanlija bilo poput tada poput tada primjenjivanih postupaka u obzir nikakvi argumenti, ne analizira se
primjenjivanih postupaka Evropi, ostvarila bi se Arnoldova tvrdnja kakvo je i koliko ovo tlačenje u odnosu
u Evropi, ostvarila bi se da bi “pokušaj da se istrijebi kršćanstvo na tlačenje u drugim tadašnjim državama,
bio jednako uspješan kao i onaj Ferdi-
da li su povećani nameti posljedica pove-
Arnoldova tvrdnja da bi nanda i Izabele koji su protjerali islam ćanja ratnih troškova uslijed ratnih ope-
“pokušaj da se istrijebi iz Španije, ili Luja XIV koji je zabranio racija, epidemija ili drugih nevolja, ili su
nameti rezultat odnosa prema nekoj gru-
kršćanstvo bio jednako protestantizam u Francuskoj, ili slučaj pi zbog njene vjerske i etničke pripadno-
Jevreja kojih u Engleskoj nema više od
uspješan kao i onaj 350 godina”. Osmanlije su dale nemjer- sti. Što se više otvaraju osmanske arhive,
Ferdinanda i Izabele ljiv doprinos pravnoj praksi pretočenoj u čiji je samo mali dio obrađen, sve je više
akte koji su toleranciju ugradili u držav-
historičara koji poriču tvrdnju o tlačenju
koji su protjerali islam iz ni aparat i učinili je obaveznom. Odnos i ističu tolerantno lice osmanske države.
Španije, ili Luja XIV koji je Osmanlija prema pokorenim narodima Da bi se razumjelo postupanje Osman-
zabranio protestantizam u bio je drukčiji od onog kakav su imale lija prema drugima i da bi se pravilno
druge države prema narodima koje su
utvrdili historijski i pravni osnovi akata
Francuskoj, ili slučaj Jevreja pokorili. Kod nekih drugih snažnih dr- koje su donosili, neophodan je pristup
kojih u Engleskoj nema više žava odnos prema drugima rezultirao je koji objedinjuje utvrđivanje historijskih
okolnosti te pravnih odraza i teoloških
gotovo potpunim nestankom pojedinih
od 350 godina” grupacija. Ako neko ima dilema, neka se postavki islamske civilizacije kojoj su
prisjeti sudbine muslimanskih Bekšira Osmanlije pripadala. n

60 9/6/2016 STAV