Page 73 - STAV broj 423

Ne zna se kada su Osmanlije Bosni Riječ je o osobama kakvi su bili Mehmed su i dramske sekcije pjevačkih društava,
donijele pučku scensku igru Karađoz Šerbić, Risto Jovanović, Marijan Divko- iz čijih redova će se kasnije regrutovati
(turski: crnooki), podvrstu lutkarskog vić, Mihajlo i Vaso Crnogorčević, Ante glumci prvih, povremenih, a kasnije i
pozorišta, u kojem su likovi figure izre- Čolić, Jovan Đukić, Emil Muza, Leopo- stalnih pozorišta u Bosni i Hercegovini.
zane iz jarko obojenih komada kože, ti- ld Mikula, Alosman Mujezinović, Hasan Pored Mostara i Sarajeva, Tuzla je
piziranih značajki i podudarnih odnosa Hadžiefendić... Kao dobrotvori mnogih među prvim mjestima u Bosni i Herce-
koji se variraju od izvedbe do izvedbe. društava, posebno su se isticali Šemsi- govini imala svoje diletantske predstave,
Predstava prikazuje dogodovštine lika beg i Bakir-beg Tuzlić. U Tuzli je 1886. a karakteristična je činjenica da su kasnije
Karađoza, obdarenog mudrošću i du- godine osnovano Srpsko pjevačko druš- sva mjesna društva u Tuzli, osnovana na
hom, u kontekstu aktuelnih, lokalnih i tvo „Njeguš“, koje je 1894. godine prvi konfesionalnoj, kulturno-prosvjetnoj ili
svjetskih političkih zbivanja. Posljednje put pored pjesme u program uvrstilo i profesionalnoj osnovi, bez obzira na nji-
takvo pozorište čiji je vlasnik bio Hasib pozorišni komad, prikazan 26. februara. hov karakter, imala oformljene diletant-
Ramić zamrlo je 1930. godine. Pozorište Mihajla Crnogorčevića je ske sekcije. Pozorišne družine počele su
Začetnici modernog pozorišnog ži- poslije dvomjesečnog rada u Tuzli i ne- dolaziti u Tuzlu, još u vrijeme osmanske
vota opet su putujuće družine iz Srbije, koliko prikazanih premijera krenulo na uprave, a broj putujućih pozorišta naglo se
Vojvodine i Hrvatske, no rad im onemo- turneju po Gračanici, Maglaju, Tešnju, Do- povećao u austrougarskom periodu, stoji,
gućuju austrougarske vlasti, promovira- boju, Visokom i Bugojnu, a postoje neke između ostalog, u Zulićevom članku Srp-
jući njemačke i mađarske trupe. U takvim naznake da su gostovali i u Zenici. Sve ska nacionalna ideologija i projekti u oblasti
okolnostima 1881. Heinrich Spira osni- priredbe izvedene su u velikoj sali Hotela kulture u Bosni i Hercegovini, sa osvrtom na
va Njemački teatar u Sarajevu (Deutsc- „Grand“ i na svim je predstavama dvora- šire područje Tuzle u austrougarskom periodu.
hes Theater in Sarajevo), kojem podižu na bila ispunjena do posljednjeg mjesta. Kada je u pitanju Prvo bosanskoherce-
i zgradu, prvu takve vrste, a koja je 1894. Analizirajući pozorišni život u okupa- govačko Narodno pozorište u Tuzli, Zulić
izgorjela, a brzo nakon toga je teatar pre- cionom periodu (1878–1918), Omer Zulić podsjeća na izvještavanje tadašnjih me-
stao s radom. Nakon što je 1898. godine piše da se on odvijao prvenstveno u vidu dija i kasnije analize u kojima je stajalo:
Crnogorčević osnovao tuzlansko pozori- gostovanja putujućih i drugih pozorišnih „Bakir-beg Tuzlić, neobično bogat čovjek
šte, na sličan se korak 1903. godine odlu- ansambala iz drugih kulturnih centara. S i inače veliki prijatelj Mihajlov, odušev-
čio i Bogoljub Nikolić, koji je u Sarajevu druge strane, na pozorišni život u Bosni ljen ovakvim uspjehom domaćeg pozo-
osnovao Prvo srpsko narodno pozorište, i Hercegovini značajnu ulogu odigrale rišta, plati iz svog džepa dvije predstave,
koje je već sljedeće godine propalo.
Godine 1912. godine osniva se Srpsko
diletantsko pozorište u Sarajevu, a 1913.
Zemaljsko narodno pozorište. Potkraj
1917. redovito djeluju Radnička pozornica
i jedna putujuća družina, a po okončanju
rata pozorišni je život bio obilježen gosto-
vanjima iz Rusije i Beograda. Prvo stalno
pozorište, Narodno pozorište u Sarajevu,
osnovano je 1919. godine, podsjeća Edi-
na Avdić. Počelo je raditi petog oktobra
1920. godine, a zanimljivo je da za direk-
tora 1926. godine dolazi Branislav Nušić,
koji odlazi nekoliko godina kasnije s te
dužnosti bez većeg uspjeha u radu.

KULTURNI PROCVAT
Vratimo se u Tuzlu i na osnivanje pr-
vog profesionalnog bosanskohercegovač-
kog pozorišta 1898. godine. U članku koje
je objavilo tuzlansko narodno pozorište,
a koji pojašnjava historijat ove teatarske
kuće, stoji kako je Tuzla bila veoma za-
hvalna čaršija za gostovanje putujućih po-
zorišta. Krajem osmanske uprave, 1873. i
1875. godine, u Tuzli je gostovala pozoriš-
na grupa Fotija Iličiča. Po austrougarskoj
okupaciji 1878. godine u Tuzli je nastu-
pao sa svojim ansamblom Đorđe Protić,
a nešto kasnije Đerđe Pele. Uspostavom
austrougarske uprave Tuzla se naglo razvija
u kulturni i prosvjetni centar. Otvaraju
se škole, štamparije, ljekarske ordinaci-
je, apoteke...
Kulturni procvat Tuzle vezan je za
entuzijaste koji su se žrtvovali da bi kva-
litet života u gradu podigli na viši nivo.

STAV 14/4/2023 73