Page 51 - STAV broj 435

Jugoslaviju u noći sedmog jula 1963. s tvrdnje da je zapravo UDB-a i organizi- Jugoslavenski špijuni, nastavlja dalje
namjerom da miniraju prugu Zagreb – rala HRB. Kako god, u službenim do- Novak, popisali su glavne frakcije HRB-a
Karlovac. U nakani su djelimično uspjeli kumentima službe stajalo je da je vlast u svijetu: najopasnija, bodenska (po Bo-
jer eksplozija nije napravila veću štetu, a HRB smatrala vrlo opasnom i aktivnom denskom jezeru), okupljena oko Dane Šar-
svi su uhapšeni u naredne dvije sedmice. ekstremističkom grupom, sumnjalo se ca, diseldorfska s Blažem Salapićem na
da su kasnije njemačke obavještajne i čelu, štutgartska, koju je vodio Petar
OSNIVANJE BRATSTVA kontraobavještajne službe prešutno to- Hinić, te grupa u Nici s Petrom Andri-
Da bi saznali otkud Tolić, Oblak i lerirale, pa čak i pomagale rad Bratstva, ćem kao šefom. Austrijski ogranak vodi-
ostali uopće u Jugoslaviji, potrebno se a detaljnu analizu HRB-a na sedamde- li su, tvrde službe, Franjo Turk i Slavko
vratiti koju godinu unazad u vrijeme setak stranica napravila je Uprava za Došen, a španski Željko Bebek.
kada se širom svijeta osnivaju emigrant- istraživanje, analize i informisanje pri Prema saznanjima SSUP-a, ideološki
ske udruge pa je tako i u Australiji osno- tadašnjem Saveznom sekretarijatu za je HRB vodio Josip Senić, a organizacij-
vana jedna od brojnih tadašnjih, zvanič- unutrašnje poslove (SSUP). ski Geza Pašty. Kao predsjednik je u po-
no, hrvatskih emigrantskih a u suštini Kako je Tomislav Novak napisao u četku figurirao Dragutin Bratuša. Jugo-
ustaških organizacija, nazvana Hrvatsko feljtonu objavljenom u Jutarnjem listu, slavenske tajne službe nikad nisu tačno
revolucionarno bratstvo (HRB). HRB je osnovan s krajnjim ciljem „ru- utvrdile broj članova. Znalo se da ih je
Većinu tih udruga činili su ostaci šenja poretka SFRJ i uspostave samo- u početku bilo 20, a do 1963, kad je prva
Pavelićevog ustaškog režima koji su se stalne Hrvatske s granicom na Drini, ali teroristička grupa ubačena u Jugoslaviju,
spasili i skrasili u različitim državama ipak različitom od NDH“. U službenim procjenjivalo se da Bratstvo ima oko 200
svijeta, ali krajem 50-ih godina prošlog dokumentima stoji kako su „orijentira- članova. SDB je 1979. procijenio HRB
stoljeća u njih se sve češće udružuju i ni prvenstveno na diverzantsko-terori- na 300 članova. Kao prva ozbiljna akcija
momci koji su bili djeca u vrijeme rata stičke akcije na području SFRJ, ali i na Bratstva, spominje se ubacivanje deve-
i koji bježe iz tadašnje Jugoslavije iz ra-
zličitih razloga, ali većina je smatrala
da će se jednog dana vratiti u nezavisnu
Hrvatsku. Jedna takva grupa našla se i u
Australiji i postala članovima Hrvatskog
oslobodilačkog pokreta (HOP).
Kako stoji u knjizi Bože Vukušića
„HRB, Rat prije rata“, među njima su
bili Jure Marić (rođen 29. novembra
1931. u Kruševu pokraj Stoca), Geza
Pašti (rođen 6. juna 1936. u Čepinu po-
kraj Osijeka), Ilija Tolić (rođen 30. juna
1930. u Lupljanici pokraj Dervente) i
Josip Oblak (rođen 18. septembra 1937.
u Španovici pokraj Daruvara). Marić je
pobjegao iz Jugoslavije 1957, Pašti 1952,
Tolić 1956. i Oblak 1958. godine i vrlo
su brzo, tvrdi Vukušić, postali nezado-
voljni radom HOP-a.
Smatrali su, nastavlja on, da zapadne
sile najviše rade na očuvanju Jugoslavije
te na odgodi i sprečavanju dolaska ma-
glovitog i čarobnog „pogodnog trenut-
ka“ pa su počeli razmišljati o osnivanju
nove političke organizacije u hrvatskom
iseljeništvu koja bi modernizirala poli-
tički program, prilagodila ga novonasta-
lim prilikama u Hrvatskoj i svijetu te bi akcije protiv diplomatskih predstavni- torke – grupe Tolić-Oblak – na teritori-
„odmah i svim dostupnim sredstvima“ štava u inozemstvu. Načela su prepisa- ju SFRJ 1963. Desilo se to sedmog jula,
otpočela bitku za uspostavu samostalne i na iz ustaškog pokreta od Ante Pavelića, dakle, prije tačno šest decenija.
demokratske hrvatske države. Pod „svim Mile Budaka, Branka Jelića i drugih“. U
dostupnim sredstvima“ podrazumijevalo analizi je također napisano da planira- GRANICA I BRZO HAPŠENJE
su i nasilne akcije. Tako se 1961. godine ju stvoriti borbene odrede – trojke – po Vukušić je detaljno obradio akciju
u Australiji rodila ideja o osnivanju Hr- selima, gradovima, vojnim jedinicama grupe Tolić-Oblak, za koju postoje sum-
vatskog revolucionarnog bratstva. i milicijskim stanicama. HRB-u je na nje kako je od samog početka bila pod
Naravno, jugoslavenska obavještajna čelu Glavni stan, kojim rukovodi glavni prismotrom UDB-e te da su s namjerom
služba brzo je doznala za ovu organiza- tajnik. Trojke su zamišljene kao saboter- pušteni u zemlju. Akcija je isplanira-
ciju i još brže imala sve detalje njihovog sko-terorističke, propagandne i obavje- na na izričit zahtjev Ilije Tolića, koji je
organiziranja, načina na koji funkcioni- štajne. Na čelu svake je zapovjednik, a bio određen za vođu devetočlane grupe
ra i na koji regrutira nove članove. To je članovi su izvidnik i atentator. Bratstvo koju su činili još i Josip Oblak, Radoslav
mnogo godina kasnije izazvalo i žustru je, pribojavali su se jugoslavenski agen- Stojić (Čitluk), Dražen Tapšanji, Bran-
polemiku u hrvatskim emigrantskim kru- ti, planiralo uspostaviti deset hiljada ta- ko Podrug, Vlado Leko (Mostar), Mir-
govima nakon što su se pojavile ozbiljne kvih jedinica. ko Fumić, Krešimir Perković i Stanko

STAV 7/7/2023 51