Page 52 - STAV broj 258

DRUŠTVO

illallah Muhammedun resulullah. Što se
tiče samog broja mekama, ima ih sedam
ili osam osnovnih, zavisno od toga da li
se mekam kurd smatra jednim od osnov-
nih, a ukupno ih ima mnogo, mnogo više.
Imao sam levhu na kojoj su bila ispisana
imena 590 mekama, a negdje sam proči-
tao da je u vrijeme islamskog Endelusa,
u kojem je muzika bila posebno razvije-
na, postojalo više od hiljadu mekama“,
objašnjava hafiz.
Osam osnovnih mekama u kojima se
najčešće uči duhovna muzika su: saba, ne-
havend, adžem, bejati, sika, hidžaz, rast i
kurd. Svaki od njih ima sakralno izvorište
i u svakom se može učiti Kur’an. Mekami
predstavljaju muzičke izraze određenih
emocija. Saba izražava bol, muku i tugu;
nehavend ljubav dvoje zaljubljenih, žud-
nju, čak čežnju; adžem izražava ponos te se
upotrebljava u svečanostima i u vojne svr-
he; bejati (u turskom mekamskom sistemu
nazvan uššakom) melanholiju uz prizvuk
romantike; sika izražava sreću i radost, a
može izazvati i jezu; hidžaz izražava odu-
ševljenje ekstatičnom ljubavlju i spada u
red tužnih mekama; rast izražava sreću, a
kurd bol i žudnju (najčešće za domovinom
ili porodicom, ali može poslužiti izražavanju
žudnje i ljubavi između dvoje zaljubljenih).
Dok prebire po žicama kanuna ostav-
ljajući prisutne bez daha, hafiz ističe kako
i samo ime ovog instrumenta znači “za-
kon”, a da se pritom misli na matematički
zakon. I sama je muzika, podsjeća hafiz,
nekad bila dijelom matematike. Melodije
su kao matematičke formule, primjećuje
on, podsjećajući da su neke sevdalinke i
tradicionalne pjesme ispjevane u meka-
mima, u cijelosti ili djelimično.
Nakon što je kanun “naduzenio”, kako
se to kaže kad se ovaj instrument podeša-
va, u mekam hidžaz, hafiz počinje sa svira-
njem. Sead-efendija tiho počinje učiti tefri-
du (uvodni dio mekamske kompozicije) u
istom mekamu, izvodeći zamamne trilere
u specifično orijentalnom zvuku. Na kraju
salavata jedva stiže uzeti dah i počinje s pje-
vanjem Šehidskog rastanka, također sklada-
nog u mekamu hidžaz. Melos orijentalni, a
tekst bosanski! Čudesan je taj spoj istočnih
i slavenskih elemenata, mekamata i kanuna
udruženih s elementima sevdahlijskog zano-
sa. Neprevodivo je to u bilo koji diskurzivni
jezik, jer, muzika nadilazi govor.
Potvrđuje to i Sead-efendija, pokazu-
jući jedan arapski ćitab neznanog autora
o mekamima, pisan u 11. stoljeću. U uvo-
du ovog djela, koji Sead-efendija planira
prevesti na bosanski jezik, zabilježena je
i rečenica koja na najbolji način izražava
odnos govora i muzike: “Pitagora kaže:
‘Prednost i vrijednost muzike nad govo-
rom je kao prednost i vrijednost onog koji
govori nad nijemim.’” n

52 13/2/2020 STAV