Page 33 - STAV broj 400

Nakon 1945. godine Idris je bio ključna
osoba u organizaciji prve poslijeratne musli-
manske zajednice u Njemačkoj, sa sjedištem u
Münchenu. Motadel tvrdi da “nijedna osoba
nije oblikovala historiju islama u Njemačkoj
početkom dvadesetog stoljeća više od Idrisa”,
a odličan rad o Idrisiju i njegovu iscrpnu bi-
ografiju objavila je i Halime Türen s turskog
Marmara univerziteta.

BOGATA TATARSKA PORODICA
Alimdžan Idrisi rodio se 1. maja 1887.
godine u današnjem Kazahstanu. U službe-
nim dokumentima koristio je svoje ime i ti-
tulu Alim, a nakon što je stekao zvanje pro-
fesora, tu je titulu stavio ispred svog imena.
Na tatarskom je njegovo ime “Galimcan” a
u različitim spisima nalazimo ga pod ime-
nom Alim Idris, Alim al-Idris, Alim Idrîsî,
Alimdzhan Idrisi, Alimjan Idris... U nekim
turskim izvorima njegovo se ime piše kao
Alim Can İdris.
Rodio se kao prvo dijete u bogatoj ta- na turski jezik ali je odustao smatrajući da u i islam u opasnosti”. Nakon puštanja zaro-
tarskoj porodici, koja je posjedovala veliko Turskoj ne postoji interes za njima bljenika, cilj je bio da ih se preko Istanbula
imanje. Godinama kasnije njegov će sin Or- Kada je počeo Prvi svjetski rat, Idrisi se pošalje na Kavkaz, a odatle u Srednju Aziju.
han ispričati kako je to bila porodica u kojoj iz Belgije morao vratiti u Istanbul. Ondje je Pripremljene su publikacije i održani govori
su se redovno čitale novine. U to vrijeme, u počeo raditi kao pomoćnik glavnog uredni- za Arape, Indijce i muslimane s prostora da-
19. stoljeću postojalo je samo nekoliko po- ka u časopisu Türk Yurdu. U Istanbulu ostaje našnje Rusije i tada se među propagandisti-
rodica koje su mogle redovno čitati novine do septembra 1915. godine, a nakon toga kao ma spominje i ime Alimdžana Idrisija. Iako
pa je jasno da se Idrisi intelektualno razvio službenik odlazi u Njemačku. se negdje tvrdi da je ostao u Njemačkoj na-
u vrlo ranoj dobi. kon što su ga Nijemci zarobili tokom Prvog
Osnovno obrazovanje završio je u medresi LOGORI U NJEMAČKOJ svjetskog rata, iz arhivskih se dokumenata
u rodnom Kızılyaru (Petropavlovsk), nakon Njemačka je tražila pomoć od Osmanskog može zaključiti da ga je u Njemačku poslala
toga je otišao u Buharu, gdje je stekao viso- carstva u vezi sa sve većim brojem musliman- Osmanska država.
ko obrazovanje. Izučavao je arapsko-perzij- skih ratnih zarobljenika. Prema tursko-nje- Dana 31. decembra 1914. godine objav-
sku književnost, filozofiju i drevne filozofe. mačkom sporazumu potpisanom 2. augusta ljena je naredba njemačkog ministarstva
Školovao se u Buhari šest godina i naučio je 1914. godine, halifa Mehmet Rešad proglasio vanjskih poslova da svako može slobodno
sve turske dijalekte, arapski i perzijski jezik. je džihad 15. novembra 1914. godine. Tako je bogoslužiti u logorima. Jedini uslov bilo je
Tih godina počinje brzo širenje džedidističkog tokom Prvog svjetskog rata bilo planirano da poštivanje logorskih pravila i discipline. U
pokreta, raste interes za Osmanskim carstvom oni muslimani među zarobljenim vojnicima kampu Wünsdorf izgrađena je džamija za
odakle dolaze knjige, novine i časopisi. Idri- koji su pali u ruke Njemačke, nakon preod- muslimane, a obredno mjesto za kršćane,
si se pridružio džedidistima, bio je jedan od goja, pređu na stranu Osmanlija. Armence i Gruzijce. U Halbmonlageru je 13.
osnivača društva koje je podržavalo uspješne Organizaciju i upravljanje propagandom juna 1915. godine sagrađena džamija kako bi
studente koji su željeli studirati u Istanbulu osigurao je NfO (Nachrichtenstelle für den muslimanski zatvorenici mogli komotno is-
i slao ih u taj grad. Orient / Orijentalna obavještajna jedinica) punjavati svoje vjerske dužnosti. Otvorena je
Na članove društva koji su dolazili studi- pridružena njemačkom Ministarstvu vanj- 13. jula 1915. godine na početku ramazana.
rati u Istanbul uveliko su utjecali Mladotur- skih poslova u blizini Berlina. U augustu Munara visoka 25 metara dograđena je
ci, a većina učenika koje je društvo poslalo 1914. godine osnovani su zarobljenički logori kako bi se oglasio ezan povodom ramazana.
na školovanje u Tursku ostala je u toj zemlji Weinberg (Wünsdorf) i Halbmond (Zossen) Džamiju su koristili muslimani do 1924. go-
zbog previranja uzrokovanog početkom Pr- za muslimane. dine, a zatim je odlučeno da ju se sruši 3. maja
vog svjetskog rata i boljševičkom revoluci- Džihad fetvu halife Mehmeda Rešada 1925. godine. U logoru Halbmon postojalo je
jom koja je uslijedila. Neki od učenika koji muslimanskim zarobljenicima podijelile su i mezarje. Ulazna vrata mezarja su iza male
su ostali u Turskoj razišli su se po Anadoliji njemačke vlasti. Dok su muslimani iz fran- musalle a tu je i spomenik u znak sjećanja na
preuzimajući razne dužnosti, a neki od njih cuske i britanske vojske bili okupljeni u Hal- Tatare muslimane koji su poginuli u ratu. Na-
ostali su u Istanbulu. Idrisi se kući vraća bmondlageru, logor Wünsdorf bio je dodi- kon rata gotovo svi zarobljenici vratili su se u
1912. godine i počinje raditi kao profesor u jeljen muslimanima iz ruske vojske. Većina domovinu. Posljednji su se vratili zatvorenici
Hüseyniye medresi u Orenburgu. muslimana u zarobljeničkom logoru Wüns- koji su došli iz Rusije. Njih je njemačka vlada
Godine 1913. započeo je rad na doktora- dorf bili su Tatari. Kasnije je približno 4.000 1921. poslala natrag u njihove zemlje.
tu na Univerzitetu u Liegeu, u Belgiji. Zatim zatvorenika iz logora Eger također premje- Međutim, devedeset zarobljenika uspjelo
se preselio u Lausannu, u Švicarsku. Nakon šteno u logor Wünsdorf. Neki od Tatara iz je ostati u Njemačkoj i postali su članovi Ru-
odlaska u Lausannu, uči francuski i zapad- kampa Wünsdorf ostali su u Njemačkoj nakon ske muslimanske studentske asocijacije, koju
njačku filozofiju. Njemački je naučio dok je rata a njihovi nasljednici i danas ondje žive. je osnovao Idrisi aprila 1918. godine. Živjeli
bio u Belgiji i Švicarskoj, proučava naučne NfO je zajedno s vjerskim savjetnicima iz su u barakama koje su izgradili uz džamiju.
i filozofske članke u francuskim novinama Osmanskog carstva muslimanske zatočenike Godine 1922. njemačko Ministarstvo unutar-
Le Matin. Došao je na ideju da ih prevodi pozivao “na džihad” retorikom da su “halifa njih poslova izdalo im je boravišne dozvole.

STAV 4/11/2022 33