Page 80 - STAV broj 349

KULTURA

Roman po kome će generacije čitalaca moći učiti

LITERARNO

PRODUKTIVNI MODEL

HISTORIJSKOG ROMANA

Fajko Kadrić, “Udovičke zemlje”, “Dobra knjiga”, Sarajevo,
Piše: Željko GRAHOVAC
2021. drugo izdanje

a književnoj sceni u BiH u posljed-
nje vrijeme pojavilo se nekoliko ro-
mana koji potvrđuju na djelu koliko
Nje dalja prošlost naroda s ovih pro-
stora poticajan i atraktivan teren za literar-
nu transpoziciju i reinterpretaciju povijesti;
srednjovjekovna Bosna, kao osebujan držav-
no-politički i kulturnocivilizacijski faktor
i fenomen u kontekstu evropskog kasnog
srednjeg vijeka, zasigurno će još dugo biti i
ostati izazov, izvorište i osnova brojnim ro-
manesknim pokušajima u našem jezičkom
prostoru. Tokom ove godine pojavila su se
dva historijska romana koji više od drugih
iz tog žanrovskog područja zaslužuju svu
pažnju stručne kritike i šire čitalačke publi-
ke: to je roman Predodređenje Edina Urjana
Kukavice i roman Fajke Kadrića Udovičke
zemlje (drugo, dopunjeno izdanje, koje IK
“Dobra knjiga” objavljuje nepune dvije go-
dine nakon pojave prvog “Planjaxovog” iz-
danja) – o kome su već pisali i govorili Mir-
sad Kunić, Amira Banjić, Melida Travančić,
Nedžad Ibrahimović, Esad Bajtal... i kome
je posvećen i ovaj tekst. Nakon pripovje-
dačkih proza Ko još pjeva dok umire (2014)
i Ordijski mujezin (2016), Kadrić je objavio
i roman Protokol posrnulih (2017) – tako da
su Udovičke zemlje četvrta po redu njegova
objavljena proza.
Period koji pokriva radnja ovog romana
jeste nekih tridesetak godina (1440–1470)
uoči i neposredno poslije pada srednjovje-
kovne kraljevine Bosne, a glavni junak jedan
je od 25 najuglednijih bosanskih vojvoda
(koji su sačinjavali “rusag” ili stanak, dakle ostao i materijalni trag, s prezimenom i gr- špijun i duhovnik) – sve ljudi koji su rođe-
neke vrste “okrugli stol” kraljevih vitezova bom plemenitaške obitelji (na kamu na kom njem i porijeklom s ovih naših bosanskih
– unutar kog je kralj imao pravo veta, a svi je zapisano vrijeme njegove pogibije). Niz prostora, ali su već tada obavljali istaknute
ostali bili savjetodavni organ, kao izvršioci likova uz njega, neki koji su stvarne histo- vojne, savjetodavne ili duhovničke funkcije
kraljeve volje i politike). Riječ je o Radivoju rijske ličnosti, a neki fikcionalno prilago- na osmanskom dvoru i u osmanskoj vojsci.
Oprašiću, vojvodi koji je bio historijska lič- đeni romanesknom kontekstu, sačinjavaju Kadrić je, naravno, višegodišnjim istra-
nost, koji je u tadašnjem feudalnom ustrojstvu naprimjer Hamza-dede Orlović, Jakub-paša, živačkim radom stekao uvid u mnoštvo ras-
vladao na teritorijama uz Drinu (od Birča i Adni-paša Anđelović, potom Jusuf, alparen položivih historijskih izvora i podataka, pa je
Zvornika, pa sve do Rogatice) i iza kojeg je (vrhunski obučen i asketski školovan ratnik, čitaocu ovog romana jasno od samog početka

80 12/11/2021 STAV