Page 94 - STAV broj 231-232

DRUŠTVO

nije stao i na kome je bilo osigurano mje-
sto klanjanja putniku namjerniku”, piše
u Odluci. Još se navodi da postoji predaja
kako su još u 14. stoljeću u Bosni i Her-
cegovini postavljani slični kamenovi, ali
to ne može biti korišteno za utvrđivanje
stvarnog vremena postavljanja kamena
koji je obilježavao smjer kible u središtu
današnjeg Stoca.
Prvi pisani trag koji svjedoči da su
Čaršijska džamija i stolačka čaršija bile
u lošem stanju potječe s kraja 19. stolje-
ća. Krov džamije bio je oštećen, a mnogi
dućani zatvoreni, što svjedoči i o teškim
ekonomskim prilikama kroz koje je Sto-
lac prolazio u to doba.
Početkom 20. stoljeća javljaju se i prvi
pokušaji iskrivljavanja historije i isticanja
kako je na mjestu Čaršijske džamije prvo-
bitno bio sagrađen pravoslavni manastir.
“U predtursko doba nalazio se nasred
stolačke čaršije pravoslavni manastir i
groblje oko njega. Priča se da je džamija
sagrađena na temeljima manastira i da se
ova mahala ranije zvala Carina”, pisalo je
1902. godine u časopisu Srđ. Ovaj navod,
koji Ivo Banac pripisuje Milanu Rešetaru,
skrivanom iza pseudonima Šetar, prihva-
ćen je kroz cijelo stoljeće kao nagađanje “U predtursko doba nalazio se nasred stolačke čaršije
koje se usputno spominjalo i koje nije pravoslavni manastir i groblje oko njega. Priča se da je
bilo moguće provjeriti. Nakon što je 1993. džamija sagrađena na temeljima manastira i da se ova
godine srušena Čaršijska džamija i cijela
čaršija u Stocu, lokalne vlasti i lokalna mahala ranije zvala Carina”, pisalo je 1902. godine u
katolička crkva pozivali su se na navod časopisu “Srđ”. Ovaj navod, koji Ivo Banac pripisuje Milanu
iz Srđa tvrdeći da je džamija bila sagra-
đena na temeljima katoličke crkve. Kako Rešetaru, skrivanom iza pseudonima Šetar, prihvaćen
se ističe u Odluci Komisije za očuvanje je kroz cijelo stoljeće kao nagađanje koje se usputno
nacionalnih spomenika BiH, tokom 2001. spominjalo i koje nije bilo moguće provjeriti
godine, prije pristupanja rehabilitaciji
srušene džamije, provedena su opsežna
istraživanja koja su pokazala da na pro- su najveća bila smještena jugoistočno i harema Čaršijske džamije u površini od
2
storu objekta džamije nema dubljih slo- sjeveroistočno od džamije. “Godine 1955. 1.536 m u svrhu izgradnje dječijeg igrali-
jeva, da su džamijski temelji kompaktni državni sekretarijat za poslove opšte upra- šta. Tako je uništeno staro Askersko gro-
i rađeni istovremeno sa zidovima, a da na ve i budžeta NRBiH, na prijedlog Na- blje neposredno uz džamiju, jugoistočno
ostacima zidova nisu vidljive promjene rodnog odbora sreza stolačkog, donio je od nje. Iste godine Državni sekretarijat
poput zazidavanja otvora, prezidavanja rješenje da bude izvršena eksproprijacija za poslove opšte uprave i budžet NRBiH
i slično. Tokom radova na rehabilitaci-
ji džamije snimljeni su svi iskopi koji
su rađeni, u zemlji su nađeni fragmenti
od oko 160 nišana za koje nisu postojali
raniji snimci, a nije pronađen ni jedan
trag starije gradnje. Navod iz Srđa, kako
se ističe u Odluci, pokazao se potpuno
neutemeljenim.

UMJESTO DŽAMIJSKOG HAREMA,
DJEČIJE IGRALIŠTE
Važno je istaknuti kako je skrnav-
ljenje Careve džamije i njenog harema,
prije nego su definitivno uništeni 1993.
godine od politike presuđene za udruženi
zločinački poduhvat, počelo još polovi-
nom 20. stoljeća. U samom središtu čar-
šije, uz Čaršijsku džamiju, prostirali su
se haremi sa starim grobljima, od kojih

94 8/8/2019 STAV