Page 60 - STAV broj 281

DRUŠTVO
Jevreji u Osmanskom carstvu
SEFARDI SU POD MUSLIMANSKOM
VLAŠĆU GRADILI SOLUN PET STOLJEĆA;
TRAG SU IM GRCI I NIJEMCI
ZATRLI ZA SAMO 20 GODINA
Piše: Nedim HASIĆ
Prodavač čaja nom su bili obrtnici, trgovci, farmaceuti
60 23/7/2020 STAV
Solun, koji je u antičko doba pripadao Grčkoj, pa Osmanskom
carstvu, pa opet od 1912. godine Grčkoj, u tih je 500 godina, sve
dok u njega nisu ušli nacisti, najviše ličio na jevrejsku državu.
U doba svog vrhunca, pod muslimanskom vladavinom, postao
je dom najveće, najprosperitetnije i najutjecajnije jevrejske
zajednice na planeti. Sefardi nisu bili prva jevrejska zajednica
koja se tu nastanila. Stoljećima prije na te su prostore došli iz
Aleksandrije, a krajem četrnaestog stoljeća u njega su stigli
Aškenazi bježeći od progona u srednjoj i istočnoj Evropi
osljednjeg dana 2019. godine istekao i liječnici. Kako su napredovali, Sarajevo
je rok do kojeg su potomci Sefarda postaje jedno od glavnih jevrejskih sredi-
protjerani iz Španije 1492. godine šta na Balkanu.
Pmogli podnijeti zahtjev za špansko “Kada su nakon egzodusa 1492. godine
državljanstvo. Pet stoljeća nakon što su ka- protjerani iz Španije, prostori Osmanske
tolički vladari protjerali Jevreje iz Sefara- države bili su za njih anticipacija egzisten-
da (kako se na hebrejskom naziva Iberij- cijalnog mira i sigurnosti. Ta teokratska
ski poluotok), zakon koji je 2015. donesen islamska država, čiji su društveni postulati
jednoglasno u Kongresu Španije nastojao normirani Kur’anom, podanicima svih mo-
je makar donekle popraviti nanesenu im noteističkih religija pružala je imovinsku
nepravdu. Nakon protjerivanja, Sefardi su zaštitu, slobodu vjeroispovijesti, garant živo-
migrirali na različita odredišta. Međutim, ta i pravnu sigurnost. Uvažavajući odredbe
jedno od ključnih mjesta, iz kojeg su uo- Kur’ana, negirala je antisemitizam, kao i
stalom došli i u Bosnu i Hercegovinu, bio svaki drugi rasizam i vjersku netoleranciju.
je Solun, grad koji je kao nijedan drugi sa- Sve lojalne podanike aktivno je uključivala
čuvao duh, običaje i čežnje za Sefaradom. u izgradnju svog društveno-ekonomskog
Zahvaljujući tim prognanicima iz Španije, poretka”, napisala je u svom radu o druš-
Solun je postao jedna od najvećih metro- tvenom i pravnom statusu Jevreja u Sa-
pola Osmanskog carstva. rajevu Hatidža Čar-Drnda sa sarajevskog
Orijentalnog instituta.
BOSANSKOHERCEGOVAČKI SEFARDI “Izvori osmanske provenijencije ozna-
Ovdašnji Sefardi u Bosnu i Hercegovi- čavaju jevrejsku zajednicu imenom ‘Taife-i
nu stigli su iz Soluna. Nakon što su tamo Jehud’ ili ‘Džemat-i Jehud’. Relativno ma-
pomalo uredili živote, u Sarajevo stiže dru- lobrojni u odnosu na pripadnike drugih
ga i treća generacija prognanika iz Španije. etničkih i konfesionalnih zajednica, koje
Doseljavaju tokom 15. stoljeća i oko 1550. su najvećim brojem činile autohtone pri-
godine formirana je prva jevrejska zajednica padnike bosanskog bića, Jevreji su u no-
(općina), a nedugo zatim i pogrebno druš- voj sredini izgrađivali gotovo hermetički
tvo. Jevrejsko groblje otvoreno je u Saraje- zatvorenu zajednicu. Ranije napaćenom
vu godine 1545. Sarajevski Jevreji uglav- sudbinom obilježena svijest izgradila je
u njima odnos dublje distance naspram