Page 54 - STAV broj 361

DRUŠTVO

“Pripadala je nakšibendijskom derviš-
kom redu. То је zapravo sklop objekata
od glavne prostorije semahane, zatim dva
turbeta i musafirhane. Ona је, ро svjedo-
čanstvu Evlije Čelebije, mnogo starija od
Mehmed-pašina vremena i, prema tоmе,
Kukavica ju је samo obnovio i osigurao
prihode iz kojih će se uzdržavati. О ono-
me, pak, turbetu nemamo dovoljno jasne
predstave iz sačuvanih dokumenata. Vrlo
је vjerovatno i posve logično da se radi о
turbetu dvojice derviša...”
Mehmed-paša Kukavica je upravljao
Вosnom u dva maha šest i po godina, a
rijetki su namjesnici koji su toliko vre-
mena proveli na jednom mjestu. Bejtić
piše kako je gotovo sve vrijeme njegove
uprave bosanskim pašalukom bilo is-
punjeno pobunama i neredima u zem-
lji, koji su narod u crno zavili i koji su
u svojoj kompleksnosti vrlo značajni za
proučavanje uzroka brzog propadanja
turskog carstva, а paša Kukavica je vo-
stoljeću, kada je 1551. godine izgrađena mezarju uz tekiju pokopani su članovi dio više pohoda protiv pobunjenika i iz
džamija Aladža. fočanskih porodica Muftić, Karahasano- tih poduhvata izlazio je i kao pobjednik
Tekija je pripadala nakšibendijskom vić, Avdagić, Tataragić, Rašidagić, Bekić, i kao pobijeđeni.
tarikatu, odnosno redu. Nakšibendijski Pašić, Sirbubalo, Pilav, Hajrić, Ekmečić, “Njegovo pašovanje u Bosni”, nastav-
tarikat nazvan je po šahu Nakšibendiju, Omerhodžić. lja Bejtić, “zauzima zanimljivo i potresno
koji je preselio na bolji svijet 1389. go- poglavlje u domaćoj političkoj povijesti.
dine, a ono što ga karakterizira jeste ha- VAKUF MEHMED-PAŠE On је, posebno, i u našoj kulturnoj povi-
fi-zikr, odnosno bezglasni zikr. Po Hali- Kada je u pitanju istraživanje Ali- jesti osigurao sebi vidno mjesto. Dok је
du Bagdadiji (1779–1827) nakšibendije je Bejtića, on u svom radu Bosanski na- na jednoj strani osobno rukovodio ugu-
još nazivaju i halidije. mjesnik Mehmed-paša Kukavica i njegove šivanjem pobuna, na drugoj је, u isto
Nakšibendijski tarik počinje zauzi- zadužbine u Bosni piše kako postoji više doba, podizao ро Bosni o svome trošku i
mati vodeće mjesto u Osmanskoj Državi originalnih isprava iz prošloga stoljeća iz nevjerovatnom brzinom brojne zadužbi-
u vrijeme sultana Sulejmana Kanunije. kojih se vidi da је tada u Foči postojala ne-objekte javnog i općekorisnog značaja.
Kako piše hafiz Džemail ef. Ibranović, tekija Hadži Mehmed-paše Kukavice i Izgradio је u osam mjesta više od osam-
kako su bile česte bune šiitsko-alevijskih jedno turbе koje se uzdržavalo, zajedno deset objekata i osigurao vrela iz kojih će
ogranaka u Anadoliji, te ratovi s Iranom, s tekijom, iz prihoda kršćanske džizije se uzdržavati ti objekti i njihovi službe-
sultan Sulejman podupire nakšibendije, Bosanskog ejaleta. nici. Тај veliki broj zadužbina čini Meh-
koje su bile čisto sunnitske orijentacije med-pašu Kukavicu jednim od najvećih
(strogo se držali šerijata). Evlija Čelebi u svojim bosanskohercegovačkih vakifa (legatara)
Nakšibendije su imale veliki utjecaj uopće, а svakako najvećim od prvih go-
na društvena zbivanja u islamskoj drža- memoarima s putovanja iz dina sedamnaestog stoljeća naovamo.”
vi. Kako prije, tako i u novije doba, nak- Beograda u Hercegovinu Moraju se spomenuti samo neki od
šibendije će se zalagati za reformistički objekata koji su ostali iza Mehmed-paše
pristup islamu i voditi antikolonijalnu 1664. godine, kada je Kukavice. U Foči je izgradio džamiju,
borbu. Osmanska uprava za osam stoljeća prošao kroz Foču, kaže da sahat-kulu, medresu, tekiju, karavan-sa-
svoje vladavine oslanjala se na tarikatske raj. Sagradio je i dva mosta, jedan preko
redove, među kojima je posebno mjesto je “od svih najznamenitija Ćehotine, а drugi na samoj Drini. Nijedan
zauzimao tarikat nakšibendija. Poznato Bajezid-babina tekija na više ne postoji. U Sarajevu je Mehmed-pa-
je da su sufijski šejhovi opasivali sablju ša sagradio tri objekta: džamiju, mekteb
novom sultanu prilikom ceremonije pre- jugoistočnoj strani grada i sebilj. Mehmed-pašina džamija u Sara-
uzimanja prijestolja. Foče, među vinogradima i jevu podignuta је u blizini Baščaršije, u
Uz nakšibendijsku tekiju u Foči nala- Patkama, dok je Mehmed-pašin sebilj sta-
zila su se i dva turbeta, u jednom su po- baštama. Ona je okrenuta jao na samoj Baščaršiji nešto niže od onog
kopani derviši Murat-baba i Bajezit-baba, prema čaršiji i bazaru i današnjeg. Bio je sagrađen 1754. godine i
a u drugom su bili šejhovi tekije Muftići, služio je svojoj svrsi do oko 1858. godine.
Salih Nijazi i njegovi sinovi Omer-Subhi predstavlja kosmoramu. Od U Travniku je Mehmed-paša sagradio
i Abdusamed. Salih Nijazi bio je fočan- turbeta, koja se posjećuju, džamiju, sahat-kulu i bezistan, u Goraž-
ski muftija, muderis, vrlo obrazovan, a du i Visokom mostove, u Prijepolju dva
uz to i neobično bogat. Iz porodične ar- znamenita su Bajezid-babino karavan-saraja, jedan dućan i veliki most
hive vidi se da je posjedovao veliki broj i Murad-babino, a obojica su preko rijeke Lim, a ne treba zaboravi-
dućana u Foči i mnogo zemlje po selima ti ni da je u Vitezu, tada selu u okolini
oko Foče. Preselio je 1869. godine. Na pokopani u svojim tekijama”. Travnika, sagradio mekteb. n

54 4/2/2022 STAV