Page 132 - Makaleler 3. Cilt

130 MAKALELER -3-

la ayn› tarihlere rastlar. 1877-1878 y›llar›ndaki Rus harbini Osmanl›'n›n
kaybetmesinin ard›ndan, Trabzon'a kadar olan bölge Rusya'n›n yöneti-
mine geçmifltir. O döneme kadar Osmanl› tebaas› olan ve huzur içinde
hayatlar›n› devam ettiren Ermeniler, ba¤›ms›z bir devlet kurma vaatle-
riyle kand›r›lm›fl ve Rus askerleriyle iflbirli¤ine girip, Türklere karfl› sa-
vaflm›fllard›r. Dolay›s›yla bu dönemden sonra Rus-Ermeni iliflkileri,
Türk-Ermeni iliflkileri üzerinde belirleyici bir rol oynam›flt›r.
Osmanl› Devleti'nin zay›flamas› d›flar›dan yap›lan müdahaleleri de
art›rm›flt›r. Osmanl› topraklar›n› kendi aralar›nda paylaflma niyetinde
olan ‹ngiltere, Fransa gibi ülkeler, imparatorluk içine soktuklar› provoka-
törler vas›tas›yla Ermenileri Türk toplumundan uzaklaflt›rmaya çabala-
m›fllard›r. Bu çabalar zaman içinde sonuç vermifl, oluflturan teflkilat ve
komiteler, Ermeni cemaatini Türk toplumundan yavafl yavafl koparm›fl-
t›r. Ç›kar›lan isyan hareketlerinde iki toplum da çok fazla kay›p vermifl,
iki kardefl halk birbiriyle savafl›r hale gelmifltir.
Ancak sorun 1. Dünya savafl› s›ras›nda Ermenilerin düflman taraf›n-
da yer almalar›yla daha da kal›c› hale gelmifltir. Y›llar boyunca Türklerle
ayn› cephede yer alan Ermeniler, ‹tilaf Devletleri'nin tahrik ve vaatleriy-
le y›llarca huzur içinde yaflad›klar› Osmanl› topraklar›n› düflmanla birlik
olup, parçalamaya giriflmifllerdir. Bu giriflimlerde Rusya çok önemli bir
rol oynam›flt›r. Çünkü Çarl›k Rusyas› Osmanl› Devleti'nin topraklar›n›
kendine geniflleme alan› olarak görmekte ve Osmanl› H›ristiyan cemaati-
ni kendi himayesi alt›na almay› hedeflemekteydi. Bu amaçla da gerek
Balkanlardan gerekse Kafkaslardan Osmanl› topraklar›na girmeye çal›fl-
m›flt›r. ‹ngiltere'de ayn› flekilde Do¤u Anadolu topraklar›n›n kendi kont-
rolünde kalmas›n› istemifltir.
Rusya ve ‹ngiltere'nin Do¤u Anadolu'daki ç›karlar› Ermeniler toplu-
munun Osmanl›lara karfl› kullan›lmas› üzerine kuruluydu. Bu gerçek flu
ana kadar pek çok Bat›l› ve Ermeni tarihçi taraf›ndan da dile getirilmifl-
tir. Ancak Osmanl› yönetiminden hiçbir flikayeti olmayan ve bar›fl içinde
yaflayan halk üzerinde bu giriflimler ilk bafllarda etkili olmam›fl, kurulan
teflkilatlar›n büyük bölümü zaman içinde yok olup gitmifltir. Osmanl›
topraklar› içinde baflar›l› olamay›nca, bu kez farkl› ülkelerde Ermenistan