Page 110 - Türkiye için Milli Strateji

n O RTA ASYA, KAFKASYA VE "K›Z›L ELMA" n

komflu devletin birbirlerine haber vermeden bölgelerindeki baflka devlet-
ler ile antlaflmalar yapmamas› sa¤land›.
Öte yandan 1936 y›l›nda Montreux Konferans› s›ras›nda Türkiye, Sov-
yetler'e karfl› denge politikas› amac›yla ‹ngiltere ile yak›n iliflkiler kurd u .
‹kinci Dünya Savafl› yaklafl›rken ise Mihver Devletleri'nin olas› sald›r›lar›-
na karfl›n, daha önce ikili anlaflmalar yapt›¤› ‹ngiltere ve Fransa ile bir itti-
fak imzalamak istemiflti. Ancak Ankara, 1929 protokolü gere¤ince Sovyet-
ler Birli¤i'nin de ayn› oluflumda yer almas› için temasa geçti¤inde, Stalin'in
Almanya ile anlaflt›¤›n› ö¤renecek, Türk-Rus iliflkileri ç›kmaza girecek ve
tesis edilmifl dostluk ve iflbirli¤i anlay›fl› bozulacakt›.
Böylece I. Dünya Savafl›'n›n hemen ard›ndan do¤an Türk-Rus (Sovyet)
yak›nlaflmas›, II. Dünya Savafl›'na kalmadan sona erdi. II. Dünya Savafl›'n›n
a rd›ndan ise, Türkiye, Sovyetler Birli¤i'nin ciddi tehditlerine maruz kald›.
Sovyetler'in, Bo¤azlar'da ve Kars-Ardahan üzerinde istekte bulunmas› ve
1925'te imzalanm›fl olan Dostluk ve Tarafs›zl›k Antlaflmas›'na 1945'te son
verilmesi Türkiye'nin Rusya'ya olan güvenini tam olarak yok etti. Bu esna-
da ABD, ünlü "Kuflatma Plan›" (Containment Plan) çerçevesinde Tru m a n
Doktrini'ni ilan etmiflti. Bu doktrinin uzant›s› olan Marshall Plan›'da bu ül-
kelerin ekonomik istikrar›n sa¤lanmas› aç›s›ndan daha sonra uygulamaya
kondu.
Dünya aç›k bir biçimde iki kampa ayr›l›yordu ve Türkiye tercihini Ba-
t›'dan yana koydu. O andan So¤uk Savafl'›n sonuna kadar geçen süre bo-
yunca da, Türk-Amerikan iliflkilerindeki baz› küçük çapl› "yo-yo"lara ra¤-
men, bir ABD müttefiki ve dolay›s›yla Moskova karfl›t› olarak stratejik po-
zisyonunu korudu.
Ancak So¤uk Savafl birden bire sona erdi; hem de ani bir biçimde.

SSCB'nin Da¤›lmas›: "Stratejik Geri Ad›m"
So¤uk Savafl, kimilerinin bekledi¤i gibi "Üçüncü Dünya Savafl›" ile so-
nuçlanmad›. Kuflatma Plan› uyar›nca, Sovyetler Birli¤i dünya üzerinde
menfaati olan her yerde karfl›s›nda ABD'yi buldu. Sovyet ‹mparatorlu¤u,
ABD'nin yapt›¤› bu kuflatmay› k›rmaya çal›flt› ancak gerek hegemonik çe-
kiflmenin getirdi¤i askeri ve ekonomik maliyetlerin alt›ndan kalkamamas›,
g e rekse teknolojik rekabette ABD'nin gerisinde olmas› sonucunda So¤uk
Savafl'›n sonlar›na do¤ru güç kayb›na u¤rad›.

99