Page 108 - Türkiye için Milli Strateji

n O RTA ASYA, KAFKASYA VE "K›Z›L ELMA" n

Tarihte Türk-Rus ‹liflkileri
Rusya ve Türkiye aras›ndaki iliflkiler araflt›r›lmadan önce Rusya'n›n d›fl
politika anlay›fl›n› etkileyen faktörlerin iyi analiz edilmesi gere k l i d i r.
Bir kara ülkesi olan Rusya, kuruluflundan bu yana sürekli olarak s›n›rla-
r›n› geniflletmek ve kendisine aç›k kap› sa¤layabilecek denizlere ulaflmak
ihtiyac› hissetmifltir. Öte yandan, baflka ülkelerin kendisine karfl› daimi s›-
n›rlama politikalar› izledi¤i paranoyas› içinde olan Rusya, bunlar› bertaraf
edecek karfl›-manevralar uygulam›flt›r.
Hem yay›lma iste¤i hem de yay›lmac›lar taraf›ndan yenilme fobisinin
g e t i rdi¤i bu motivasyon ile, Rusya 18. yüzy›l bafl›nda s›n›rlar›n› Balt›k De-
nizi'ne kadar ulaflt›rm›flt›r. 1721 tarihinde ise "Rusya ‹mparatorlu¤u"nu ilan
e d e rek bir "k›ta devleti"ne dönüflmüfltür. Rusya, k›taya egemen olacak stra-
tejik bir bölgede kurulduktan sonra d›fl politikas›n› k›tan›n tümünü ele ge-
çirmek üzerine infla edecektir. Bir yandan k›tay› paylaflan s›n›rdafl devletle-
ri nötralize edecek böylece görece bir güvenli¤e ulaflana kadar geniflleme
iste¤i sürd ü re c e k t i r. Bundan sonra gelen aflama ise k›taya en yak›n bölge-
nin denetimi ya da en az›ndan buralarda dost hükümetlerin iflbafl›na gel-
mesini sa¤lamakt›r.
Bu d›fl politika anlay›fl›na göre Rusya kendi güvenli¤ini dört ana bölge-
ye nüfuz edebilme gücüyle eflde¤er tutmufltur. Bu bölgeler Balkanlar, Bal-
t›k Ülkeleri, Kafkaslar ve Orta Asya Havzas›'d›r. Ruslar tarih boyunca bu
4
b ö l g e l e rde karfl› karfl›ya geldikleri ülkeler ile sürekli çat›flma içinde olmufl-
l a rd › r.
Tabii bunlar›n bafl›nda Osmanl› ‹mparatorlu¤u gelir. Ruslar ile Osman-
l›lar son üçyüz y›l içinde dokuz büyük savafl ve çok daha fazla say›da çat›fl-
ma yaflam›fllard › r. Bunun en önemli nedeni Rusya'n›n s›cak denizlere inme
hedefinden kaynak bulan yay›lmac› politikas›d›r. Bu hedefinin karfl›s›nda
Osmanl›'y› bir engel olarak görmüfl, bu durum iki taraf› zaman zaman kar-
fl› karfl›ya getirmifltir. Rusya Bo¤azlar'a sahip olmay› kendi varl›¤›n›n deva-
m› için hayati sayarken, Osmanl› da Rusya'n›n bu iste¤ini bir tehdit olarak
görmüfl, yeni ittifak aray›fllar› ile durumu dengelemeye çal›flm›flt›r. Çar I.
A l e x a n d re "co¤rafya benim Bo¤azlar'a sahip olmam› emrediyor; e¤er Bo-
¤azlar baflkas›n›n elinde ise, kendi evimin sahibi say›lmam imkans›zd›r"
sözleri Rusya'n›n Bo¤azlar'a bak›fl aç›s›n›n k›sa bir ifadesidir asl›nda... 5
Dinci filozof ve flair Vladimir Solovyev'in "bizim milliyetçili¤imiz Türkiye

97