Page 111 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

Tuproqlar mexanik tarkibini xorijiy davlatlarda aniqlashning loyli usuli

Tuproqlar mexanikaviy tarkibi bo‘yicha qum, il va loylardan
zarrachalardan tashkil topgan. Xossasiga ko‘ra ular bir necha toifaga bo‘linadi.
Bular tuproqdagi suv orqali bir biri bilan bog‘langan bo‘ladi. Bu esa qatlamr aro
suv o‘tkazuvchanlikni va drenaj uchun muhim ahamiyatga ega. Odatda bir
namunasi tahlil qilish uchun yuborilgan uzoqda bo‘ladi va qum, loy va il
zarrachalarining foizini belgilaydi Bu uzoq muddatni talab etadi.
Tuproqshunoslikda mexanik zarrachalarni aniqlash va baxolashning bir necha
oddiy yo‘llari bor. Quyidagi fotosuratlar dunyoning turli joylarida ishlatiladi.
Shunchaki alohida bir qatlamdan bir oz tuproq oling. Har qanday o‘simlik
(organik) yoki tosh materiallarini olib tashlash. Qo‘l hovuchingizga tuproq
namunasidan olib suv bilan ishlanadi. Endi ushbu namunani sharik shaklida
aylantiring. Bu vaqtda kaftingiz nimani sezsa bu o‘sha tuproq uchun mexanik
zarrachalarni aniqlaydi.
Shuningdek, sizning qulingiz orqali ishlangan namunani tekshrib ko‘ring.
Ushbu rasmda sizning bosh va birinchi barmog‘i o‘rtasida shariksimon aylanini
barmoqlaringiz orasida lenta shaklida tekislang va davom eting, yoki boshqa
sharni dumalatib quyida bir ip shakiga keltiring. 3-jadvalda qo‘l texnikasi
natijalari dunyoda o‘zlashtirilgan versiyasi hisoblanadi. Yaxshi g‘oya tuproq
chuquridan olingan namunalarni rasmdagi kabi ishlash orqali olish mumkin.

Qumoq tuproq
• katta kuch bilan sharik shakliga keltiring.
• shariklarni barmoqlar orasiga joylashtiring.
• donsimonligini sezish

yirik loyli tuproq
• xammasida qum seziladi
• loyni arqon shaklida oxirigacha keltiring
• xamirsimonligini sezing

Agar lentani aylana shakliga keltirib, uning qattiqligini aniqlash
mumkin.

Og‘ir qumoqli, O‘rta qumoq, Yengil qumoqliligi ham shu tariqa aniqlanadi
Ushbu analiz orqali tuproqlarning mexanikaviy tarkibini aniqlash imkonini
beradi va quyidagi jadvalga joylashtiriladi

109