Page 3 - Burxanova D. Tuproq_fizikasi va iqlim o'quv qo'llanma

UO’K: 043.28.415

Ushbu o’quv qo‘llanma qishloq xo‘jalik oliy o‘quv yurtlarida agrokimyo va
agrotuproqshunoslik, tuproq bonitirovkasi va yer resurslaridan foydalanish ta’lim
yo‘nalishlari bo‘yicha tahsil olayotgan talabalar uchun mo‘ljallangan bo‘lib,
shuningdek, undan magistrlar, katta ilmiy xodim izlanuvchilar, mustaqil
tadqiqotchilar, oliy va o‘rta-maxsus bilim yurtlari o‘qituvchilari, ilmiy tekshirish
institutlari ilmiy xodimlari, qishloq xo‘jaligi sohalari mutaxassislari foydalanishlari
mumkin.
O’quv qo‘llanma qabul qilingan uslublar asosida yozilgan. Ushbu o’quv
qo’llanmada amaliy va laboratoriya mashg’ulotidan iborat bo‘lib:
- tuproqning mexanik tarkibini o’rganishni qishloq xo’jaligidagi ahamiyati;
- tuproqning disperslik va strukturalilik koeffitsienti (soni)ni hisoblash yo’li
bilan aniqlash;
- tuproq strukturasini tiklashning usullari va sharoitlari;
- tuproqq strukturasini tiklashning sun’iy usullari;
- tuproq namligini aniqlashda zamonaviy asboblardan foydalanish;
- tuproqning nam sig’imini aniqlash usullari;
- tuproq issiqlik rejimini o’rganish usullari;
- tuproq sho’rlanishini aniqlashning elektrokonduktrometrik usuli;
- tuproq magnitliligini o’lchash usullari, shuningdek, ushbu xossalarning
ahamiyati va ularni aniqlash usullariga oid ma’lumotlar batafsil yoritilgan.

- dala sharoitida tuproq mexanik tarkibini aniqlash usullari;
- laboratoriya sharoitida tuproq mexanik tarkibini aniqlash usullari;
- tuproqning hajm, solishtirma og‘irligini va g‘ovakligini aniqlash usullari;
- tuproq plastikligini aniqlash. plastiklikning quyi va yuqori chegarasini
hamda miqdorini hisoblash yo‘li bilan aniqlash;
- D.G.Vilenskiy usuli bo‘yicha suvga chidamli agregatlar holatini aniqlash;
- tuproqning mikroagregat tarkibini aniqlash;
- tuproqning gigroskopik va maksimal gigroskopik namligi va so‘lish
namligini aniqlash;
- tuproqning suv o‘tkazuvchanligi va suv ko‘taruvchanlik qobiliyatini
aniqlash.
Shuningdek, o’quv qo’llanmada “Tuproq fizikasi va iqlimshunosligi” fanini
mukammal o‘rganish asosida tuproq unumdorligini hamda asosiy qishloq xo‘jaligi
ekinlari hosildorligini oshirish va saqlash kabi masalalarni hal qilishga qaratilgan
tadbirlar to‘g‘risida fikr yuritilgan va respublikamiz hududida keng tarqalgan
sug‘oriladigan va lalmi tuproqlarning ayrim fizik xossalariga oid ma’lumotlar bayon
etilgan.

Taqrizchilar: U.Norqulov – Tosh DAU Dehqonchilik va melioratsiya
kafedrasi professori, qishloq xo’jalik fanlari doktori (DSc)
G.M.Nabieva – UzMU Tuproqshunoslik kafedrasi dotsenti,
biologiya fanlari doktori (DSc)