Page 166 - Geologiya va mineralogiya elektron o‘quv qo‘llanma. Sodiqova G., Usmonova M.

qo‘llaymiz, ya’ni hududlarning istiqbol darajasini aniqlashda ketma-ket

yaqinlashish prinsipini qo‘llaniladi, pirovard maqsad - ma’danli hududlarni

(geologik pozitsiyalar) belgilash. Regional (mintaqaviy) bashorotlashda taqqoslash

usullari keng qo‘llaniladi, bu yaxshi o‘rganilgan ma’lumot va taxmin qilinadigan

hududlar (mineragenik zonalar, ma’danli hududlar va boshqalar) o‘rtasidagi

o‘xshashlik darajasini baholashga asoslangan.

Tarkibi va tuzilishi jihatidan o‘xshash geologik bo‘linmalarda tarkibi o‘xshash
ma’danlar shakllanadi. Shunday qilib, mintaqaviy bashorotlash ma’danlar

konsentratsiyasining quyidagi qulay omillariga asoslanadi: geologik muhit
mavjudligi – ya’ni ma’dan joylashadigan moddiy kompleks, ishqorli granit

massivlari, ularning subishqorli navlari (120 dan ortiq magmatik massivlar
o‘rganilgan); granitli plutonlarning yotish xususyatlari (morfologiyasi), ularning

shtoklariv va daykalarining mavjudligi, leykokratik turlari va effuziv analoglari

borligi; aplit daykalari, pegmatitlar, albititlar va boshqa tomirlarining shakllanishi;

endoekzogen zonalar, kontaktlardagi o‘zgarishlar va skarnlar, greyzenlashish,

kalishpatlashish (mikroklinlashish), granit massivlarining apikal qismlarida

seritsitlashish; massivlarning qiya kontaktlari, uning chetidagi yoriqlar, kechki

yoriqlar, yorilish tuzilmalari va ma’danlar joylashuviga mos bo‘lgan strukturaviy va

litologik pozitsiyalar mavjudligi; KEE minerallarning (monatsit, ksenotim,

fergusonit, ortit, gadolinit, apatit, torit va boshqalar) mavjudligining to‘g‘ridan-

to‘g‘ri belgilari va KEE ga ixtisoslashgan, ma’lum ma’danli va ma’danli saqlovchi

formatsiyalarning mavjudligi, tog‘ jinslarida KEE ning anomal yuqoriklarkli

ko‘rsatkichlari mavjudligi; qazib olinayotgan va zaxiragi konlarining qo‘shimcha

komponentlari, ayniqsa boshqa turdagi konlarda KEE ning qo‘shimcha komponent

sifatida shakllanishi bilan bog‘liq bo‘lgan boshqa omillar to‘g‘risidagi ma’lumotlar.

Shunday qilib, mintaqaviy bashorotlash jarayoni 20 tadan ortiq to‘g‘ridan-

to‘g‘ri va bilvosita omillarga (belgilar va mezonlarga) asoslangan bo‘lib, ularning

mavjudligi yoki yo‘qligi bo‘yicha oddiy ekspert baholash usuli bilan KEE konlarini

aniqlash uchun istiqbolli bo‘lgan 37 ta muhim geologik pozitsiyalar aniqlangan, ular

19 tasi ma’dan va ma’dan saqlovchi 17 formatsiyalar tashkil etadi, 12 ta qo‘shimchasi

tarkibida KEE aniqlangan murakkab konlar va texnogen manbalar majmuasidir. 37