Page 55 - Digital

Điểm lại tháng 8/2021 VIỆT NAM SỐ HOÁ: CON ĐƯỜNG ĐẾN TƯƠNG LAI

Trụ cột 4. Bảo vệ: Tương đối an toàn, nhưng ít quyền riêng tư và bảo vệ khỏi tập trung thị
trường và kiểm duyệt

Chính phủ Việt Nam đạt kết quả chưa đồng đều trong nỗ lực bảo vệ người dân, với kết quả tương đối tốt về
an ninh mạng nhưng lại chưa bằng các quốc gia so sánh trong các chỉ tiêu về bảo mật dữ liệu cá nhân và
kiểm duyệt. Sự phát triển nhanh chóng của công nghệ đem lại cho người dân nhiều cách tiếp cận và chia
sẻ thông tin trên internet, nhưng cũng tạo điều kiện cho các cuộc tấn công tinh vi hơn vào an ninh và dữ liệu
cá nhân. Thách thức của Chính phủ là phải cân đối giữa cho phép tiếp cận thông tin và bảo vệ người dùng
các công cụ số.

Theo Chỉ số An ninh mạng toàn cầu, Việt Nam có mức độ bảo vệ khá tốt, với thứ hạng 25 trên 194 quốc
gia và vùng lãnh thổ, đứng thứ tư trong số 11 quốc gia thuộc Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN)
và đứng thứ bảy trong khu vực Châu Á - Thái Bình Dương. Việt Nam xếp thứ bảy trong số 13 quốc gia được
đưa vào mẫu của Báo cáo này (Hình 2.22). Việt Nam đã ban hành Luật An ninh mạng, có hiệu lực từ ngày
01/01/2019. Luật yêu cầu các doanh nghiệp phải hợp tác và tuân thủ pháp luật khi hoạt động tại Việt Nam.
Đồng thời, theo luật này, các công ty CNTT phải lưu trữ dữ liệu về người dùng Việt Nam tại các máy chủ đặt
trong nước. Quy định này gây tốn kém cho các doanh nghiệp và có thể biến thị trường Việt Nam thành điểm
đến đầu tư kém hấp dẫn hơn.

Chính phủ có vẻ vẫn thiếu khả năng bảo vệ doanh nghiệp và người tiêu dùng khỏi tập trung thị trường và
khả năng bị lạm dụng bởi các thành viên chi phối thị trường. Với rào cản gia nhập cao nhưng chi phí mở
rộng nền tảng số thấp, ngành công nghệ số của Việt Nam—cũng giống như ở các quốc gia khác—có rủi ro
bị một số ít thành viên thị trường chi phối. Trong thực tế, Việt Nam đạt kết quả thấp so với các quốc gia so
sánh, đứng cuối cùng về mức độ cạnh tranh trong lĩnh vực dịch vụ mạng, do đang có sự chi phối của ba
DNNN (Hình 2.23). Mặc dù vậy, tình trạng này phản ánh những thông lệ phản cạnh tranh trên thị trường băng
thông cố định, hơn là trên thị trường băng thông rộng di động, một thị trường được hưởng lợi từ việc nâng
cấp chất lượng và hạ giá dịch vụ liên tục. Để khuyến khích nâng cao cạnh tranh trên thị trường băng thông
rộng cố định, Việt Nam cần tạo thuận lợi cho chia sẻ hạ tầng trong nội ngành và giữa các ngành. Những
méo mó do Chính phủ gây ra cũng có thể thấy trên thị trường hàng điện tử tiêu dùng. Mặc dù là quốc gia đi
đầu trong xuất khẩu các sản phẩm điện tử tiêu dùng —bao gồm một nửa số lượng điện thoại thông minh
cao cấp của Samsung và trên 80% bộ xử lý trung tâm dùng cho máy tính cá nhân của Intel—nhưng những
sản phẩm này vẫn còn khan hiếm trên thị trường nội địa do những quy định hạn chế đặt ra với các doanh
nghiệp nước ngoài này. Chính vì vậy, những sản phẩm này thường được (tái) nhập khẩu từ các quốc gia
28
khác và người tiêu dùng trong nước phải trả giá cao hơn, trong khi lợi nhuận thì các nhà bán buôn và bán lẻ
được hưởng.

Việt Nam vẫn đi sau về bảo vệ quyền riêng tư; xếp cuối cùng trong số các quốc gia so sánh tương đồng
hoặc đi trước về mức độ can thiệp của Chính phủ trên internet và mạng xã hội (Hình 2.24 và 2.25). Việt
Nam vẫn chưa có văn bản pháp luật hợp nhất về bảo vệ dữ liệu cá nhân, mặc dù Bộ Công an gần đây có
chia sẻ dự thảo Nghị định được mong chờ từ lâu về bảo vệ dữ liệu cá nhân để lấy ý kiến công khai. Trong
khi dự thảo nghị định lần đầu tiên đề xuất các quy định về chủ thể dữ liệu, chuyển dữ liệu qua biên giới, xử
lý dữ liệu cá nhân nhạy cảm, và các chủ đề liên quan khác trong môi trường số, nhưng hiện chưa rõ các quy
định này có phù hợp với các thông lệ quốc tế hay không (tham khảo chi tiết trong phần sau). Một thách thức
liên quan khác nằm ở khả năng công chúng được tiếp cận dữ liệu công khai (có chất lượng) của Chính phủ

28 Các doanh nghiệp chế xuất (EPE), được thành lập ở các khu chế xuất (EPZ) được phép bán hàng trên thị trường trong nước; tuy
nhiên, bên mua vẫn phải nộp thuế nhập khẩu. Ngược lại các doanh nghiệp chế xuất tại các khu công nghiệp không phải khu chế
xuất (EPZ) bị cấm bán hàng cho các doanh nghiệp trong nước trên thị trường Việt Nam.

55