Page 2 - Mike - Bungkar - Pahlawan Dusun....

2

Kedua-dua lelaki itu dibenarkan tinggal di rumah panjang tetapi tidak dibenarkan tidur dalam
bilik rumah panjang, atas arahan seorang ketua wanita yang mungkin seorang ‘bobolian’, dan
mereka tidur di ruang koridor sehingga rombongan kaum lelaki lain kembali pada beberapa hari
berikutnya bersama rombongan penghijrah yang lain.

Daripada hari itu semua masyarakat itu dipanggil ‘seliwan’ yang bermaksud diluar, dan lama-
kelamahan masyarakat itu di panggil ‘Liwan’.
Daripada insiden itu juga terbentuk satu peraturan adat masyarakat Dusun yang telah
menempuh kesengsaraan semasa melarikan daripada kerajaan Brunei kuno (Poni atau Buni)
bahawa kaum lelaki asing tidak dibenarkan mendekati kaum perempuan semasa ketiadaan
kaum lelaki yang sekeluarga atau suami perempuan itu.

Kembali kepada kesah penghijrahan puak Liwan keluar daripada Nunuk Ragang, rombongan ini
diketuai oleh dua orang bernama Gorodong dan Goromon yang kemudiannya berpecah dua
cabang, satu kumpulan diketuai oleh Goromon berhijrah ke utara dan keturunan mereka
dipanggil suku Bundu yang terdapat di Bundu Tuhan, ulu Kiulu, ulu Tuaran sehingga Libodon.

Kumpulan kedua yang diketuai oleh Gorodong telah berkembang daripada Pahu, ada yang pergi
ke selatan danmembuka penempatan di kawasan Kirokot dan Patau dan ada yang pergi kearah
timur mengikuti sungai Liwagu Kewananan ke hilir. Puak Liwan ini telah bertembung semula
dengan puak Tagahas yang mudik sungai Liwagu Kewananan.

Suku Dusun yang terakhir meninggalkan Nunuk Ragang ialah suku yang dinamakan suku Tagahas
yang berhijrah dalam dua kumpulan, satu kumpulan mudik ke ulu sungai Liwagu Kogibangan dan
kumpulan kedua mudik sungai Liwagu Kewananan. Mereka dinamakan Tagahas daripada
perkataan bahasa Dusun ‘agaras’ kerana dikatakan suku ini tahan lasak dan tidak mudah
diserang ‘Minorit’ iaitu penyakit cacar yang menjadi wabak pada suatu ketika di penempatan
Nunuk Ragang dan hampir menghapuskan penduduknya terutama sekali kanak-kanak.

Terdapat lagenda berasingan mengenai ‘Minorit’ yang dikatakan manusia kerdil yang muncul
daripada tanah dan membunuh manusia besar melalui serangan kulit terutama sekali kanak-
kanak, akan tetapi penyakit itu sebenarnya adalah penyakit cacar.

Suku Tagahas yang mudik sungai Liwagu Kogibangan telah bertembung dengan puak Tuhawon
di kaki gunung Trus Madi dan saudara rumpun Tuhawon ini telah menjanjikan untuk
membahagikan kawasan tanah di lembah Tambunan, namun dikatakan tidak tertunai
menyebabkan mereka bermusuhan.

Terdapat cerita lagi bahawa nama sungai Pagalan berasal dari perkataan ‘pagalaian’ yang
bermaksud lencongan atau jalan pirau dimana orang-orang suku Tagahas telah membuat jalan
pirau ke tempat lain bagi mengelakkan pertembungan dengan suku Tuhawon yang telahpun
membuat penempatan di selatan lembah Tambunan.

Suku Tagahas yang membuat jalan pirau ke utara lembah Tambunan akhirnya membuat
penempatan mereka di kawasan kampung Tibabar dan menerokai tanah berhampiran sungai

2