Page 30 - LSDB huyen Tien Yen - online

Chöông I

NHAÂN DAÂN CAÙC DAÂN TOÄC HUYEÄN TIEÂN YEÂN
TRONG QUAÙ TRÌNH VAÄN ÑOÄNG CAÙCH MAÏNG
TIEÁN TÔÙI KHÔÛI NGHÓA GIAØNH CHÍNH QUYEÀN
(1930 - 1945)

I. TÌNH HÌNH CHÍNH TRÒ, KINH TEÁ, VAÊN HOÙA - XAÕ HOÄI
TIEÂN YEÂN DÖÔÙI CHEÁ ÑOÄ THÖÏC DAÂN PHONG KIEÁN

Veà chính trò
Naêm 1883, sau khi ñaët chaân leân Hoøn Gai, thöïc daân Phaùp raùo
rieát chuaån bò taán coâng Tieân Yeân. Naêm 1886, sau khi chieám ñöôïc
Tieân Yeân, thöïc daân Phaùp ñaõ chuyeån truï sôû chaâu Tieân Yeân töø Phoá
Cuõ (Kaøu Caùi) thuoäc ñòa phaän xaõ Yeân Than veà khu ngaõ ba soâng
Tieân Yeân xaây döïng chaâu lî môùi, goïi laø Phoá Môùi (Shaùn Caùi) .
(1)
Do vò trí ñaëc bieät, ôû khu vöïc chaâu lî, thöïc daân Phaùp ra söùc
xaây döïng heä thoáng ñoàn, boát daøy ñaëc, choát giöõ nhöõng nôi hieåm
yeáu treân caùc truïc ñöôøng giao thoâng. Ñoàng thôøi, chuùng xaây döïng
Tieân Yeân thaønh moät laù chaén quan troïng ôû vuøng bieân giôùi Ñoâng
Baéc ñeå aùn ngöõ, baûo veä cho khu moû Hoøn Gai. Do ñoù, Tieân Yeân
laø moät maét xích quan troïng cuûa khu “Ñaïo quan binh thöù nhaát
Haûi Ninh” (goàm Moùng Caùi, Haø Coái, Tieân Yeân) laøm nhieäm vuï
kieåm soaùt toaøn boä vuøng ñaát bieân giôùi phía Ñoâng.

Ngoaøi boä maùy haønh chính quy cuû, chuùng coøn xaây döïng ôû
Tieân Yeân moät ñoäi quaân thöôøng tröïc maïnh, luoân luoân duy trì
lieân laïc tieáp vieän baèng ñöôøng bieån Hoøn Gai - Tieân Yeân - Moùng
Caùi, ñöôøng haøng khoâng Tieân Yeân - Haø Noäi - Haûi Phoøng... Moät
ñoàn binh lôùn döïng leân ngay beân caïnh chaâu lî, thöôøng xuyeân
coù 3 ñaïi ñoäi lính khoá ñoû vaø lính Phaùp, döôùi quyeàn chæ huy cuûa
moät teân quan ba ngöôøi Phaùp.

ÔÛ Muõi Chuøa, Phaùp xaây döïng quaân caûng coù heä thoáng ñoàn, boát
kieân coá, coù moät ñaïi ñoäi lính khoá xanh baûo veä, kieåm soaùt ñöôøng
bieån töø Hoøn Gai, Haûi Phoøng ñi Moùng Caùi. Chöùc vuï haønh chính
ôû ñaây ñöôïc ñaët laø “quaûn vaïn” (quaûn lyù ngö daân).

(1) Thò traán Tieân Yeân ngaøy nay.

29