Page 27 - LSDB huyen Tien Yen - online

3. Truyeàn thoáng ñaáu tranh

Lòch söû ñaáu tranh choáng giaëc ngoaïi xaâm cuûa Nhaân daân caùc
daân toäc Tieân Yeân coù töø laâu ñôøi, gaén lieàn vôùi söï nghieäp ñaáu
tranh döïng nöôùc vaø giöõ nöôùc haøng nghìn naêm cuûa daân toäc.

Tieân Yeân laø vuøng ñaát thuoäc tænh Haûi Ninh xöa, voán laø ñaát
“oâ chaâu aùc ñòa”, nôi löu ñaøy nhöõng ngöôøi coù toäi, quan laïi thaát
suûng cuûa trieàu ñình. Söû cuõ ghi cheùp vieäc nhaø Traàn ñaøy toäi
phaïm ra chaâu “AÙc thuûy” vaøo naêm 1309 ñaõ ghi roõ: “AÙc thuûy
thuoäc Yeân bang, ngöôøi bò ñaøy ra ñaáy khoâng theå soáng ñöôïc”.
Luaät Hoàng Ñöùc theá kyû XV, chöông “khaùm xeùt, kieän tuïng” cuõng
quy ñònh thôøi haïn ñi baét nhöõng ngöôøi bò toäi nhö sau: Hieäp
Hoøa, Baéc Giang, Chí Linh, Haûi Döông (2 ngaøy); Ñoâng Trieàu
(4 ngaøy); Yeân Höng (5 ngaøy); Hoaønh Boà (6 ngaøy); Hoa Phong,
Tieân Yeân (7 ngaøy); Vaïn Ninh (14 ngaøy). Tieân Yeân cuõng laø nôi
caùc thaønh phaàn baát maõn vôùi trieàu ñình löïa choïn laøm nôi ñeå
bí maät laäp caên cöù, xaây döïng löïc löôïng tieán haønh caùc cuoäc daáy
binh choáng ñoái.

Laø mieàn ñaát bieät laäp, xa xoâi, giao thoâng ñi laïi cöïc kyø khoù
khaên neân tình hình trò an keùm oån ñònh, giaëc giaõ hay noåi leân
cöôùp phaù, nhaát laø naïn thoå phæ, haûi phæ. Trong suoát chieàu daøi
haøng traêm naêm, nhöõng caùi teân Tieân Yeân, Ba Cheõ, Khe Tuø trôû
thaønh noãi aùm aûnh cuûa nhieàu theá heä ngöôøi daân nôi ñaây. Vuøng
ñaát naøy cuõng thöôøng xuyeân phaûi ñoái ñaàu vôùi caùc cuoäc chieán
tranh xaâm löôïc cuûa caùc trieàu ñaïi phong kieán Trung Quoác.
Thaùng 3/1883, sau khi ñaët chaân leân vuøng moû, chieám toaøn
boä khu moû than giaøu coù, thöïc daân Phaùp ñaõ xuùc tieán taán coâng
Tieân Yeân. Sau ñoù, chuùng chieám ñoùng caùc huyeän trong tænh Haûi
Ninh: Bình Lieâu, Ba Cheõ, Ñaàm Haø, Moùng Caùi, Ñình Laäp.

Ñaàu naêm 1885, sau khi thoân tính ñöôïc baùn ñaûo Ñoâng Döông,
thöïc daân Phaùp duøng aùp löïc quaân söï buoäc trieàu ñình nhaø Thanh
kyù Ñieàu öôùc Thieân Taân thöøa nhaän chuû quyeàn cuûa Phaùp ôû Ñoâng
Döông vaø ruùt heát quaân veà nöôùc (ñoäi quaân côø ñen cuûa Löu Vónh
Phuùc vaø Hoaøng Keá Vieân vôùi danh nghóa sang giuùp trieàu ñình
nhaø Nguyeãn choáng quaân Phaùp). Hai beân tieán haønh hoaïch ñònh

26