Page 31 - LSDB huyen Tien Yen - online
P. 31
Boä maùy haønh chính ôû Tieân Yeân ñöôïc thöïc daân Phaùp xaây
döïng khaù quy cuû. Laø moät chaâu mieàn nuùi, tröôùc kia, Tieân Yeân
goàm caû huyeän Bình Lieâu, moät phaàn huyeän Ba Cheõ (tænh Quaûng
Ninh) vaø moät phaàn huyeän Ñình Laäp (tænh Laïng Sôn) ngaøy
nay; ñöùng ñaàu laø tri chaâu ngöôøi Vieät, döôùi chaâu coù toång, ñöùng
ñaàu laø chaùnh toång, döôùi toång coù xaõ hoaëc ñoäng (moät toång goàm
3 ñeán 4 xaõ), ñöùng ñaàu xaõ, ñoäng laø lyù tröôûng. ÔÛ Tieân Yeân coù 2
ñoäng: Ñaïi Döïc Ñoäng vaø Haûi Laïng Ñoäng - laø ñôn vò haønh chính
caáp xaõ, nôi cö truù cuûa ngöôøi daân toäc thieåu soá. Ñeán cuoái theá kyû
XIX, thöïc daân Phaùp ñaõ thieát laäp boä maùy cai trò töông ñoái oån
ñònh vaø hoaøn chænh. Heä thoáng chaân reát cuûa noù nhanh choùng
baùm saâu tôùi caùc ñôn vò haønh chính töø chaâu lî tôùi caùc thoân, baûn.
Beân caïnh tri chaâu coù chaâu ñoaøn (laø chöùc vuï quaân söï), döôùi
ñoù laø toång ñoaøn, xaõ ñoaøn. Moät xaõ coù töø moät tieåu ñoäi ñeán moät
trung ñoäi lính ñòa phöông - lính doõng phuïc vuï cho vieäc ñaøn aùp
vaø toå chöùc kieåm soaùt an ninh ôû ñòa phöông. Boä maùy cai trò ñoù
laø söï caáu keát giöõa boïn ñeá quoác vaø phong kieán ñeå aùp böùc, boùc loät
Nhaân daân, choáng laïi caùch maïng.
Ñeå töï veä vaø choáng laïi chuùng, Nhaân daân caùc daân toäc treân ñòa
baøn Tieân Yeân phaûi lieân keát hoï haøng, huyeát toäc... nöông töïa, baûo
veä laãn nhau. Hoï Nguyeãn, hoï Traàn, hoï Leâ... hình thaønh nhöõng
nôi ôû rieâng bieät. Söï phaân boá töï nhieân töøng vuøng daân toäc, hoï toäc ôû
huyeän Tieân Yeân hieän nay chính laø aûnh höôûng cuûa quaù trình ñoù.
Veà kinh teá
Döôùi cheá ñoä thöïc daân phong kieán, Nhaân daân caùc daân toäc
Tieân Yeân bò nhieàu taàng aùp böùc, boùc loät, vôùi nhieàu thöù thueá: thueá
thaân, thueá ñieàn, thueá röøng, thueá chaên nuoâi... Trong ñoù, thueá
thaân (thueá ñinh) ñöôïc ñaùnh vaøo nam giôùi töø 18 ñeán 60 tuoåi. Thôøi
Khaûi Ñònh (1916 - 1925), thueá thaân coù 3 haøo, ñeán thôøi Baûo Ñaïi
(1926 - 1945) taêng leân 3,3 ñoàng (töông ñöông 150 kg thoùc).
Khoâng chæ vaäy, ngöôøi daân coøn chòu söï nhuõng nhieãu, cöôùp
boùc, quaáy phaù cuûa boïn quan laïi, cöôøng haøo, söï boùc loät cuûa
thöông nhaân ngöôøi Hoa, naïn thoå phæ, haûi phæ thöôøng xuyeân
cöôùp phaù. Do nhieàu thöù thueá vaø moãi trieàu vua coù söï thay ñoåi
möùc thueá khaùc nhau neân nhieàu gia ñình laâm vaøo caûnh cô cöïc
30
