Page 28 - LSDB huyen Tien Yen - online
P. 28
bieân giôùi Vieät - Trung ñeå taïo neân laù chaén vöõng chaéc cho khu
moû Hoøn Gai, thöïc daân Phaùp ñaët Haûi Ninh vaøo khu vöïc quaân söï
thöù nhaát. Cuøng vôùi Moùng Caùi, Haø Coái (nay laø huyeän Haûi Haø),
â
Tieân Yeân laø khu haønh chính quan troïng. Thöïc daân Phaùp coi ñay
laø vuøng quaân söï troïng yeáu baûo veä khu moû Hoøn Gai vôùi teân goïi
“Ñaïo quan binh thöù nhaát Haûi Ninh”.
Vò trí vaø hoaøn caûnh aáy ñaõ laøm neân ñaëc ñieåm lòch söû cuûa vuøng
ñaát Tieân Yeân. Ñeå baûo toàn söï soáng vaø khaúng ñònh chuû nhaân cuûa
vuøng Ñoâng Baéc, goùp phaàn baûo veä laõnh thoå cuûa ñaát nöôùc, caùc
daân toäc Tieân Yeân töø xa xöa luoân ñoaøn keát choáng laïi söï cöôùp
boùc, xaâm laán laõnh thoå cuûa boïn giaëc töø beân kia bieân giôùi traøn
sang. Bao theá heä ngöôøi daân nôi “ñaàu soùng ngoïn gioù” cuûa Toå
quoác ñaõ goùp coâng söùc cuøng vôùi quaân ñoäi caùc thôøi ñaïi Ñinh, Tieàn
Leâ, Lyù, Traàn, Leâ... ñoùn ñaùnh, truy queùt caùc ñoäi quaân xaâm löôïc.
Nhöõng ngaøy ñaàu ñaët chaân leân ñaát Tieân Yeân, thöïc daân Phaùp
ñaõ vaáp phaûi söï choáng traû quyeát lieät cuûa ñoàng baøo caùc daân toäc nôi
ñaây. Thung luõng Tieân Yeân cuõng laø nôi truù chaân cuûa nhöõng ñôn vò
nghóa quaân cuûa nhieàu cuoäc khôûi nghóa choáng xaâm löôïc Phaùp. Luùc
bí maät, luùc coâng khai, Nhaân daân caùc daân toäc Tieân Yeân ñaõ lieân tuïc
hoaït ñoäng choáng caùc cuoäc haønh quaân bình ñònh vuøng Ñoâng Baéc
cuûa ñòch. Quaân Phaùp phaûi co cuïm laïi ôû caùc thò traán Tieân Yeân, Ñaàm
Haø, Haø Coái, Moùng Caùi, khoâng daùm luøng suïc vaøo caùc baûn laøng mieàn
nuùi. Boïn ñòch cuõng thöøa nhaän “Vuøng quaân söï Moùng Caùi (goàm toaøn
boä mieàn Ñoâng cuûa tænh) tình hình raát roái ren, taát caû caùc khu vöïc
nhö thung luõng quanh Moùng Caùi cuõng bò (nghóa quaân) quaáy roái”.
Naêm 1885, Ñaûng “Thieân ñòa hoäi” - moät toå chöùc yeâu nöôùc töï
phaùt (goàm ñuû caùc thaønh phaàn daân toäc) ñaõ ñöùng leân taäp hôïp
haøng nghìn ngöôøi ñeå khôûi nghóa. Ñaûng “Thieân ñòa hoäi” ñaõ vaây
haõm vaø dieät heát soá quaân Phaùp ñoùng ôû ñoàn Moùng Caùi. Hôn moät
naêm sau, vôùi vieän binh taêng cöôøng, Phaùp môùi chieám laïi ñöôïc
Moùng Caùi. Nhöõng hoaït ñoäng cuûa “Thieân ñòa hoäi” choáng Phaùp
coøn keùo daøi ñeán naêm 1892 môùi bò daäp taét. Do vò trí xung yeáu,
Tieân Yeân cuõng laø moät trong nhöõng ñòa baøn hoaït ñoäng cuûa toå
chöùc naøy.
27
