Page 33 - LSDB huyen Tien Yen - online
P. 33
töø Hoøn Gai, Quaûng Yeân veà Tieân Yeân, ñoùng vai troø moät nhòp caàu
khai thaùc nguoàn lôïi cuûa mieàn Ñoâng Baéc cho tö saûn Phaùp.
Döôùi söï cheøn eùp, aùp böùc cuûa caùc theá löïc thöïc daân phong kieán
vaø tö saûn ngöôøi Hoa, ñôøi soáng cuûa ñaïi boä phaän Nhaân daân caùc
daân toäc Tieân Yeân laâm caûnh cuøng cöïc.
Veà vaên hoùa - xaõ hoäi
Döôùi thôøi phong kieán, ôû Tieân Yeân tuy vaãn duy trì daïy vaø
hoïc chöõ Nho, nhöng töø naêm 1835 coù huaán ñaïo vaø naêm 1874 coù
toång giaùo ñeå troâng coi vieäc daïy vaø hoïc trong chaâu. Töø khi thöïc
daân Phaùp xaâm chieám, thöïc hieän chính saùch “ngu daân” ñeå deã
beà cai trò, chuùng khoâng cho môû tröôøng daïy hoïc vaø khoâng xaây
döïng cô sôû y teá. Chuùng xoùa boû hoaït ñoäng cuûa toång giaùo Tieân
Yeân. Do ñoù, ôû nhöõng nôi heûo laùnh, nuùi cao, röøng saâu, haàu heát
Nhaân daân muø chöõ, ít hieåu bieát, aên, ôû thieáu veä sinh, dòch beänh,
soát reùt thöôøng xuyeân xaûy ra.
Chuùng xaây döïng moät nhaø tuø lôùn ôû khu ñaát ven soâng Phoá Cuõ,
gaàn thò traán ngaøy nay vôùi caùi teân “Khe Tuø” ñeå giam caàm vaø thuû
tieâu nhöõng chieán só caùch maïng.
Ñeå meâ hoaëc ngöôøi daân, chuùng coøn baøy ra haøng traêm tuïc leä,
ñình ñaùm teá leã, mua quan, baùn töôùc, ma chay, cöôùi xin, hoäi heø coå
huû vaø toán keùm. Nhieàu ngöôøi vaát vaû laøm caû ñôøi cuõng khoâng ñuû traû
tieàn vay ñeå cöôùi vôï. Chuùng gieo raéc vaên hoùa ñoài truïy, môû soøng
baøi, khuyeán khích côø baïc, röôïu cheø, thuoác phieän... nhaèm ñaàu ñoäc
Nhaân daân, nhaát laø taàng lôùp thanh nieân ñeå queân ñi yù thöùc daân toäc.
Chuùng coøn lôïi duïng trieät ñeå vaán ñeà daân toäc, bieán noù thaønh
moät khuyeát taät ñeå thoïc saâu con dao chia caét vaøo “cô theå” xaõ
hoäi Tieân Yeân. Chuùng tuyeân truyeàn, kích ñoäng gaây haèn thuø
giöõa daân toäc naøy vôùi daân toäc khaùc, giöõa ñoàng baøo vuøng thaáp
vôùi ñoàng baøo vuøng cao; chuùng taïo söï caùch bieät giöõa caùc daân toäc,
töø ñòa vò chính trò ñeán trình ñoä kinh teá. Söï ñaàu ñoäc cuûa chuùng
ñaõ ñeå laïi nhieàu di haïi lôùn veà taâm lyù phaân bieät, kyø thò daân toäc.
Chính saùch chia reõ daân toäc cuûa thöïc daân Phaùp coøn ñöôïc söï
tieáp tay, ñoàng loõa cuûa moät boä phaän ngöôøi Hoa giaøu coù, taïo neân
tính bieät laäp cuïc boä giöõa caùc daân toäc, caùc vuøng daân cö. Söï giao löu
32
