Page 644 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

644  Ñòa chí Quaûng Yeân

nghi lễ, thủ tục cần thiết trong quá trình xây dựng nhà. Một số nghi lễ cần thiết mà gia
chủ phải tiến hành trong quá trình xây dựng nhà ở đó là lễ phạt mộc, lễ cất nóc và về
nhà mới.

Về chọn đất làm nhà: xưa kia, người có nhu cầu về cửa hàng, cửa hiệu buôn bán tìm
vị trí thuận lợi cho kinh doanh như: nhà không thóp hậu (phía trước nhà rộng, sau hẹp),
bởi người xưa hay nói: “nhất cận thị, nhị cận giang, tam cận lộ” . Còn ngày nay, người
(1)
dân sẽ lựa chọn “nhà mặt phố” , hòa hợp với mọi người xung quanh mới có khả năng
(2)
sinh lợi.

Về chọn hướng nhà: phải chọn hướng thuận với tuổi của chủ nhà (người dân cho rằng
hướng nhà phù hợp sẽ đem lại may mắn và tài lộc cho gia chủ) hoặc xây nhà theo hướng
Nam (tránh nóng và rét) hay Đông Nam. Cần tránh đất trơ trọi, khô cằn, cây cối không
mọc, đất sát góc rẽ đường, đất ở ngõ cụt, nằm cạnh đền, miếu...
2. Các loại hình nhà truyền thống và biến đổi ở thị xã Quảng Yên

Trải qua thời gian, nhà ở của người dân trên vùng đất Quảng Yên có nhiều thay đổi,
hiện đại và tiện nghi hơn, phù hợp với đời sống của người dân. Tuy nhiên, trong quá
trình đổi mới ngôi nhà của mình, người dân nơi đây vẫn giữ lại những nét truyền thống.

2.1. Nhà truyền thống

Trước năm 1945, ngôi nhà của người dân Quảng Yên thường được xây dựng bằng các
nguyên vật liệu sẵn có ở địa phương như: lá, tranh, tre, gỗ, bùn trộn rơm... Ngôi nhà
thường được bố cục là các gian lẻ. Số lượng gian và chất liệu để làm nhà tùy thuộc vào
hoàn cảnh kinh tế của từng gia đình, hay điều kiện môi trường thiên nhiên xung quanh
nơi gia đình sinh sống.

Bố cục khuôn viên nhà ở là một chuỗi khép kín: qua cổng vào là đến sân (có thể có ao
phía trước sân) rồi đến nhà chính, nhà phụ, khu vệ sinh, chuồng nuôi gia súc, gia cầm,
vườn, tạo nên mô hình sinh thái vườn - ao - chuồng.
Cổng bao giờ cũng được đặt lệch về một phía, không hướng thẳng vào gian chính giữa
nhà. Thông thường, cổng được làm bằng tre, cánh cổng làm một tấm vỉ tre đan sơ sài.
Gia đình khá giả hơn thì có cổng bằng gỗ.

Từ cổng vào thường có một khoảng sân rộng, có thể phơi rơm rạ được, là không gian
tổ chức đám cưới, đám tang của gia chủ. Chỉ những gia đình giàu có sân mới lát gạch,
còn lại hầu hết chỉ là sân đất.

Nhà chính (hay còn gọi là nhà trên) làm từ 3 đến 5 gian, tọa lạc ở vị trí đẹp nhất,
nền nhà cao, có bậc, xây to theo chính hướng, phía trước là hàng hiên chạy dọc theo
chiều dài của ngôi nhà (đủ rộng để trải chiếu ngồi ăn cơm). Đây là nơi ở của gia chủ và
là nơi đặt bàn thờ tổ tiên với những vật liệu, kết cấu, trang trí được đặc biệt chú trọng.

(1) Vị trí thuận lợi, đầy đủ những yếu tố thiết yếu trong cuộc sống: “nhất cận thị”: gần chợ để mua sắm
phục vụ cho cuộc sống thường ngày, “nhị cận giang”: gần sông để hưởng không khí mát mẻ, “tam cận
lộ”: gần đường để đi lại thuận tiện.
(2) Là căn nhà nằm ở ngay mặt đường lớn, ở khu phố có mật độ dân cư đông.