Page 720 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)
P. 720
720 Ñòa chí Quaûng Yeân
thôn dã . Nội dung câu hát thường xoay quanh tình cảm lứa đôi, tình yêu quê hương,
(1)
đất nước, lưu giữ những nét đẹp trong phong tục, tập quán... Hát đúm không có sự giới
hạn về tuổi tác, nghề nghiệp, địa vị, giới tính, người hát có thể hát theo cặp nam - nữ
(hát giao duyên) hoặc hát theo nhóm (chia tốp nam, tốp nữ).
Về giọng điệu, khác với vùng Vân Đồn, Trà Cổ ưa sử dụng giọng kim với âm sắc cao,
vang, người Quảng Yên ưa hát giọng thổ trầm ấm, sử dụng những lời cổ và khéo léo đưa
vào câu hát những địa danh tên đất, tên làng.
“Tìm em khắp cả Hà Nam
Hưng Học, Hải Yến tìm nàng, nàng ơi!”
Trang phục trong hát đúm không cầu kỳ, phức tạp. Phụ nữ thường vấn khăn, mặc
quần lĩnh đen, trong mặc áo cánh ba màu (xanh, đỏ, trắng), ngoài khoác áo tứ thân màu
hạt dẻ; nam giới mặc áo the, khăn xếp, tay cầm ô. Lời hát đúm chủ yếu được đặt theo
thể lục bát, song thất lục bát, đôi khi là lục bát biến thể, thơ tự do tùy vào khả năng
sáng tạo của người hát. Mỗi lời hát thường bắt đầu và kết thúc bằng một câu đưa đẩy.
“Rằng duyên kết bạn mình ơi
Hỏi cô chèo mũi cũng ngoan
Hai tay em dẻo như đàn năm cung
Chồng chưa nói thực anh cùng
Để anh khấn nguyện tơ hồng nên duyên
Duyên kết bạn mình ơi!”
Lời mở đầu “Rằng duyên kết bạn mình ơi” và kết thúc “Duyên kết bạn mình ơi!” kết
hợp cùng cách xưng hô “mình - bạn”, “anh - em” đã thể hiện sự tương tác và hô ứng
trong lời hát.
Các thể loại hát đúm rất phong phú và đa dạng: hát chào, hát gặp, hát hỏi, hát mời
trầu, hát giao duyên, hát cưới, hát đi học, hát đi lính, hát gửi thư, hát sắm, hát ra về.
Mỗi thể loại lại ứng với một hoàn cảnh, để bày tỏ những nỗi niềm chất chứa trong lòng
người hát với đầy đủ cung bậc cảm xúc. Ở hát đúm người ta bắt gặp sự ngại ngùng, e ấp
thuở mới quen, thẹn thùng trong lần đầu gặp mặt, rung động khi phải lòng, nhớ nhung
khi xa cách, bịn rịn khi phải chia xa. Hát đúm có được, có thua mà việc thua - được cũng
rất tế nhị.
“Thua thì trao lại nón ô
Được thì ta muốn cả ô lẫn người”
Hát đúm tình tứ nhất là lúc “giã” bạn, người ta hát những lời nhớ thương, chờ mong,
kẻ ở, người về vương vấn.
(1) Xem Phạm Thị Quyết: Hát đúm làng đảo Hà Nam - thị xã Quảng Yên, Nxb. Hội Nhà văn, Hà Nội,
2019, tr.8.
