Page 735 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi  735

Ở Yên Hưng xưa, mỗi làng đều có một Văn từ hoặc Văn chỉ thờ Khổng Tử, Tứ phối, Thập
triết và những người đỗ đạt của làng . Văn chỉ thường chỉ có đàn lộ thiên trên nền đất,
(1)
còn Văn từ sẽ có nhà lợp mái để thờ, nhưng người dân Yên Hưng đều gọi chung là Văn
chỉ . Với Văn miếu Quảng Yên, đây là công trình được dựng vào năm Gia Long thứ 4
(2)
(1805) . Tuy nhiên, trải qua thời gian và chiến tranh, các di tích này đa phần đều không
(3)
còn, ngoại trừ Văn chỉ Khê Chanh đã được tu sửa và hiện vẫn còn duy trì thờ Khổng Tử,
Tứ phối, Thập triết và 29 người đỗ đạt của làng qua các kỳ thi thời Lê, Nguyễn.

Tấm bia đá
“Khê Chanh hương hiền bi”
trong Văn chỉ Khê Chanh
ghi tên 29 người đỗ đạt
của làng Khê Chanh
(Ảnh: Phạm Hà)

2. Giáo dục Quảng Yên thời Pháp thuộc

Sau khi xâm lược Việt Nam, mục tiêu cấp bách của thực dân Pháp là xác lập nền giáo
dục Pháp - Việt, hạn chế dạy chữ Hán, đưa chữ Quốc ngữ và chữ Pháp vào dạy trong
nhà trường nhằm tạo ra một tầng lớp quan lại để phục vụ cho công cuộc khai thác thuộc
địa của chúng.
Là một trung tâm của vùng Đông Bắc nên trường học ở tỉnh lỵ Quảng Yên đã sớm
được thành lập. Đây là trường quốc lập từ dạy chữ Hán chuyển sang dạy chữ Quốc ngữ,
sau đó bỏ hẳn chữ Hán để dạy chữ Pháp. Tuy nhiên, trường này chỉ đào tạo bậc sơ đẳng

(1) Lê Đồng Sơn (Chủ biên): Văn hóa Yên Hưng - Di tích, thần tích, sắc phong, văn bia, câu đối, đại tự,
sđd, tr.541.
(2) Lê Đồng Sơn (Chủ biên): Văn hóa Yên Hưng - Di tích, thần tích, sắc phong, văn bia, câu đối, đại tự,
sđd, tr.541.
(3) Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam nhất thống chí, tập 4, sđd, tr.54.