Page 737 - Trinh bay Dia chi Quang Yen (Ver-2020 online)

Phaàn V: Vaên hoùa - Xaõ hoäi  737

3. Giáo dục Quảng Yên từ sau Cách mạng tháng Tám năm 1945 đến năm 1955

Trước Cách mạng tháng Tám năm 1945, hơn 95% dân số huyện Yên Hưng mù chữ;
ở thị xã Quảng Yên, chỉ một phần nhỏ con em tầng lớp quan lại, nhà giàu được đi học.
Vì vậy, một trong những nhiệm vụ quan trọng cấp bách cần làm ngay sau Cách mạng
tháng Tám thắng lợi là xóa nạn mù chữ, diệt “giặc dốt”.

Để thanh toán nạn mù chữ, phong trào “Bình dân học vụ” được chính quyền cách
mạng phát động rộng rãi. Tất cả các xã trên địa bàn huyện Yên Hưng và các khu phố
của thị xã Quảng Yên đều thành lập Ban Bình dân học vụ. Ban ngày, người dân tăng
gia sản xuất, đến tối tham gia học tập. Đồ dùng học tập thiếu thốn, không có giấy, bà
con dùng gạch non, than viết lên sân, tường... Số lượng giáo viên rất ít, vì vậy tất cả
những người biết chữ đều trở thành thầy giáo. Tại các cổng chợ đều có “cổng diệt dốt”
để kiểm tra người vào chợ. Các tiểu thương vừa bán hàng, vừa học, nông dân học ngay
trên đồng, ngư dân học trên thuyền... Tất cả đều hăng say học tập theo lời kêu gọi của
Chủ tịch Hồ Chí Minh “Những người chưa biết chữ hãy gắng sức mà học cho biết đi.
Vợ chưa biết thì chồng bảo, em chưa biết thì anh bảo, cha mẹ không biết thì con bảo” .
(1)
Với những biện pháp tích cực và sự đồng thuận của đông đảo các tầng lớp nhân dân,
chỉ trong thời gian ngắn, về cơ bản huyện Yên Hưng và thị xã Quảng Yên đã bước đầu
thanh toán được nạn mù chữ.

Từ cuối năm 1946, thực dân Pháp trở lại xâm lược nước ta. Tháng 02/1947, chúng
chiếm được thị xã Quảng Yên, sau đó đánh chiếm vùng Hà Nam, Cát Hải. Sau khi
chiếm đóng Yên Hưng, thị xã Quảng Yên, thực dân Pháp kiểm soát gắt gao mọi hoạt
động; các cơ quan, chính quyền và các đơn vị vũ trang của ta rút về căn cứ tại Nam Mẫu
(nay thuộc xã Thượng Yên Công, thành phố Uông Bí). Phong trào bình dân học vụ tại
địa phương thời gian này gặp nhiều khó khăn nên tạm thời lắng xuống.

Tháng 7/1950, Hội đồng Chính phủ thông qua Đề án cải cách giáo dục. Cuộc cải cách
xác định mục tiêu giáo dục là: giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ trở thành những công dân
lao động tương lai; trung thành với chế độ dân chủ nhân dân, có đủ năng lực phục vụ
kháng chiến, phục vụ nhân dân. Phương châm giáo dục là học đi đôi với hành, lý luận
gắn liền với thực tiễn. Hệ thống giáo dục phổ thông được quy định học trong 9 năm, gồm
3 cấp: cấp I từ lớp 1 đến lớp 4 (thay thế cho bậc tiểu học cũ 6 năm); cấp II từ lớp 5 đến
lớp 7 (thay cho bậc trung học đệ nhất cũ 4 năm); cấp III từ lớp 8 đến lớp 9 (thay cho bậc
trung học đệ nhị cũ 3 năm). Bên cạnh giáo dục phổ thông, các lớp bình dân học vụ vẫn
tiếp tục duy trì, gồm: sơ cấp bình dân (học 4 tháng xóa mù chữ), dự bị bình dân (học 4
tháng, đạt trình độ lớp 3 phổ thông); bổ túc bình dân (học 8 tháng, đạt trình độ lớp 5 phổ
thông), trung học bình dân (học 18 tháng, đạt trình độ lớp 8 phổ thông).

Năm 1952, tỉnh Quảng Yên phát động Chiến dịch diệt dốt mang tên đồng chí Nguyễn
Công Mỹ . Các lớp bình dân học vụ trong toàn tỉnh từng bước được củng cố và mở rộng.
(2)
Bên cạnh đó, một số lớp bổ túc văn hóa dành cho thanh niên, du kích, cán bộ thôn xã
cũng được tổ chức. Tuy nhiên, do hoàn cảnh chiến tranh, Yên Hưng lại nằm trong vùng
địch tạm chiếm nên học sinh không được học chương trình cải cách giáo dục 9 năm của

(1) Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 4, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2011, tr.41.
(2) Tổng Giám đốc Nha Bình dân học vụ đầu tiên hy sinh trên đường đi công tác.