Page 104 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 104
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ МАМЛАКАТ ҲУДУДЛАРИНИНГ ИЖТИМОИЙ-ИҚТИСОДИЙ, 2 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ИННОВАЦИОН-ИНВЕСТИЦИОН САЛОҲИЯТИ
сининг юқори босқичида инновацион салоҳиятга берилган халқаро баҳо мавжуд бўлган миқдори ҳисобланади. Ҳудудий статистика бўлимлари ва
ўрин эгаллайди, кейинги тадқиқот нуқтаси ҳудудий даража бўлади ва умуман Ўзбекистон Республикаси давлат статистика қўмитаси олдида
ниҳоят охирги даражада инновацион салоҳият хусусий кўрсаткичлари- турган асосий вазифалардан бири ҳудудларнинг салоҳиятини, хусусан,
нинг баҳоси акс этади (2.2.4-расм). ҳудудларда мавжуд бўлган меҳнат, моддий-техника, молиявий, табиий
инновацион ривожланиш таҳлилининг алгоритми аниқлаб олин- ва бошқа ресурсларнинг ҳажмини аниқлаш бўйича статистик баҳолаш
гандан сўнг, тадқиқот таҳлилининг вақтга доир даврини ҳисоблаш за- методологиясини ишлаб чиқиш, шулар асосида ресурсларнинг захира-
рур бўлади. инновацион салоҳиятни ўлчашнинг машҳур услубларидан си, ўсиш суръати ҳамда келажакда улардан самарали фойдаланиш бўйи-
бири Халқаро иқтисодий форумнинг (ХиФ) глобал рақобатбардошлик ча объектив маълумотларни тақдим этишдан иборат. Бунинг учун эса,
ҳисоботлар учун ҳисобланадиган «Глобал рақобатбардошлик индекси- қуйидаги методологик муаммоларни ҳал қилиш талаб этилади:
нинг инновацион салоҳият субиндекси (GCI)» ҳисобланади. Бу ҳақдаги ► ижтимоий-иқтисодий салоҳият ва унинг компонентлари (таркибий
батафсил фикр-мулоҳазалар тадқиқотимизнинг кейинги бандларидан қисмлари)га иқтисодий категория ва статистик ўрганиш объекти
ўрин олган. сифатида қараш;
► мавжуд бўлган ресурслар ҳажми характеристикаси, уларнинг тар-
киби, сифати ва бошқа бир қатор параметрлари бўйича ҳудуд са-
Сохта мулозамат ҳиёнатдан да- лоҳиятини аниқлаш кўрсаткичлари тизимини ишлаб чиқиш;
рак беради. ► салоҳиятнинг турли элементларини баҳолаш методологиясини яра-
Ж.Милтон
тиш;
2.3. ҳУДУДлАРНИНГ КОМПлЕКс РИВОЖлАНИШИНИ ► ҳудуд ижтимоий-иқтисодий салоҳиятининг йўқолишини (пасайиб
ТАъМИНлАШДА МЕҳНАТ сАлОҳИяТИНИ ҳИсОБГА боришини) баҳолайдиган методологияни ишлаб чиқиш;
ОлИШ МАсАлАлАРИ ► ҳудуд салоҳиятидан ноқонуний ва хуфиёна фойдаланиш ҳолат-
ларини акс эттирувчи методологияни ишлаб чиқиш;
Ҳудудларнинг инвестицион муҳит жозибадорлиги ижтимоий-иқти- ► ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий салоҳиятидан самарали фойдала-
содий салоҳиятнинг миқдори, сифати ва кўлами билан ўлчанади. ижти- ниш бўйича методологияни яратиш.
моий-иқтисодий салоҳиятни ўлчашда ҳудудда мавжуд ишлаб чиқариш ► бозор шароитида ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий салоҳиятини
кучлари, ҳудуднинг табиий-иқлим шароити, фойдали қазилмаларнинг ривожлантириш омилларини ва уларнинг таъсир қилиш кўламини
захираси, инфратузилма объектларининг ҳолати билан бирга аҳоли ва аниқлаш бўйича методологияни ишлаб чиқиш ва ҳ.к.
меҳнат ресурсларининг сони, ёши, жинси, саводхонлиги каби сифат кўр- иқтисодиёт назариясидан маълумки, ҳудудларнинг ижтимоий-иқти-
саткичлари асосий ўрин тутади. содий салоҳиятидан (ҲииС) фойдаланиш ҳамда уни ошириш бўйича
Ҳудудларнинг ижтимоий-иқтисодий салоҳияти характеристикаси икки хилдаги гуруҳли омиллар мавжуд. Булар, экстенсив ва интенсив
– ҳудуд иқтисодиёти ривожланишининг илмий асосланган дастури- омиллардир.
ни ҳудудий кесимда ишлаб чиқиш ва уни амалга ошириш учун шароит Биринчисига – меҳнат, моддий-техникавий, молиявий, табиий ва
яратишдир. Ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий салоҳиятини методологик бошқа ресурлар ҳажмини кўпайтириш; иккинчисига – барча мавжуд ре-
жиҳатдан ўрганиш ва баҳолашда, авваламбор, уни иқтисодий категория сурсларнинг сифатини ва улардан фойдаланиш самарадорлигини оши-
ва статистик ўрганиш объекти сифатида тадқиқ этиш муҳимдир. риш киради.
Юқорида таъкидлаганимиздек, ҳудуднинг ижтимоий-иқтисодий Энг асосий омил сифатида турли хилдаги ресурслар ҳамда салоҳият
салоҳияти – бу индивид, реал сектор корхоналари ва ташкилотлари, компонентлари ўртасидаги мутаносиблик ва мувозанатлик даража-
шунингдек, жамиятнинг неъматлар (товар ва хизматлар)ни истеъмол си намоён бўлади. Ушбу компонентлардан бирортасининг ишти-
қилишга бўлган ялпи эҳтиёжини қондириш, меҳнат ресурслари, мод- рок этмаслиги ёки етарли миқдорда бўлмаслиги бошқаларининг ҳам
дий-техник, молиявий, табиий ва бошқа барча ресурсларнинг хақиқатда амалга ошишига тўсқинлик қилади.
10 10
