Page 242 - ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ
P. 242
Ш.И. МУСТАфАКУЛОВ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБАДОРЛИКНИНГ ЎЗБЕКИСТОН ҲУДУДЛАРИНИНГ ИНВЕСТИЦИОН ЖОЗИБА- 4 - Б О Б
НАЗАРИЙ, МЕТОДОЛОГИК ВА АМАЛИЙ ТАЛҚИНИ ДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ
кўрсатмоқда. яъни, Экк усули ёрдамида ҳисобланган параметрлардан Ҳудудларнинг инвестицион жозибадорлигини (иЖ) баҳолашда қуйи-
деярли миқдор нуқтаи назаридан бир ҳил узоқликда ҳисоблангани кў- даги схемада келтирилган босқичларни амалга ошириш тавсия этилади:
риниб турибди. аҳолининг жон бошига даромадлари 1% ўсганда, бошқа ҳудудларнинг умумий ҳолатини баҳолашда кўрсаткичлар тизи-
омиллар ўзгармаган шароитда бу ҳудудларга қилинадиган инвестиялар мини (омилларини) танлаш. Ушбу босқичда ҳудуднинг иЖ аниқлашга
ҳажмининг 0.623% (ўзгармас эффектлар) ва 0.650% (тасодифий эф- хизмат қиладиган кўрсаткичлар (омиллар) танланади ва уларнинг таъсир
фектлар) ошишига олиб келмоқда. кўрсатиш даражаси аниқланади.
Ушбу икки панел моделларидан қайси бири ҳудудларга қилинадиган
инвестициялар ҳажмини яхшироқ тушунтириши бир нечта мезон Ҳудудларнинг умумий ҳолатини баҳолашда
j
cov(ε , x ) = 0, орқали изоҳланади. Буларга, ҳисобланган параметр- кўрсаткичлар тизимини (омилларини) танлаш
it
it
ларнинг индивидуал статистик муҳимлиги, умумий муҳимлик тести
2
(Ф тест, χ тест) ва ҳоказо) га боғлиқ бўлса-да, расмий Хаусман тести-
дан фойдаланилди. Ҳудуд ИЖ
2
2
Хаусман тести натижаси шуни кўрсатмоқдаки, P(χ – stat > χ ) = 0.703 кўрсаткичлари
c
бўлгани туфайли тасодифий эффектлар модели параметрлари бўйича тизимининг
фараз қилинган эффективлик ҳеч қандай стандарт статистик муҳимлик таҳили
даражасида рад этилмади ва шу боис ҳудудларга қилинадиган инвести-
циялар ҳажми тасодифий эффектлар модели ёрдамида талқин этилиши
мақсадга мувофиқ эканлиги бўйича қарор қабул қилишга асос бўлди. Ҳудуд ИЖ баҳолайдиган интеграл кўрсаткичлар
ва уларнинг аҳамиятини асослаш
ТўРТИНчИ БОБ БўЙИчА хУлОсА
1. Тадқиқотларни амалга ошириш давомида шундай тўхтамга келин-
дики, Ўзбекистон ҳудудларининг ижтимоий-иқтисодий салоҳиятини Хусусий кўрсаткичларни баллик тизим асосида баҳолаш, ҳар бир алоҳида
олинган омилларнинг ўртача балини ҳисоблаш
инобатга олган ҳолда, Давлат статистика қўмитаси томонидан ҳар
бир ҳудуднинг (вилоятлар, Тошкент шаҳри ва Қорақалпоғистон Рес-
публикаси) инвестицион муҳит жозибадорлиги бўйича «Йиллик ста- Инвесторлар учун ҳудуднинг ИЖ интеграл кўрсаткичларини ҳисоблаш:
тистик харита» эълон қилиб борилишини йўлга қўйиш мақсадга ; – ҳар бир омил бўйича ҳисобланган ҳудуднинг ўртача бали;
мувофиқдир. – ҳар бир омилнинг таъсир кўрсатиш вазни, буларнинг сони n тагача
Ушбу харитадан қуйидаги кўрсаткичларнинг жой олиши мақбул бўлиши мумкин.
ҳисобланади:
– инвестицияларнинг иқтисодий самарадорлиги;
– ҳудуднинг ривожланиш салоҳияти; Ҳудуднинг ИЖ бўйича якуний хулоса чиқариш
– солиқ сиёсатининг асосий таркибий қисмлари;
– ҳудуднинг табиий-географик ва инфраструктура салоҳияти;
– фуқаролик индекси. Бунда аҳолининг ижтимоий фаоллиги, бошқарув ҳудуд ИЖ баҳолайдиган интеграл кўрсаткичлар ва уларнинг
самарадорлиги, таълим олиш ва соғлиқни сақлаш хизматларидан фойда- аҳамиятини асослаш. Мазкур босқичда корреляцион-регрессион таҳлил
ланиш имконияти, турли хилдаги ижтимоий-иқтисодий маълумотларга ва эконометрик моделлаштириш усулларидан фойдаланган ҳолда, ҳар бир
эга бўлишлик, уларнинг очиқлиги, маҳаллий ҳокимиятнинг аҳоли билан таъсир кўрсатадиган омилнинг статистик аҳамияти ҳисоблаб чиқилади.
яқинлиги ва ҳамкорлиги билан боғлиқ бўлган таркибий кўрсаткичлар омилларнинг таъсир кўрсатиш даражаси танлама кузатувлар асосида
қамраб олинади. аниқланади ва гепотезалар тестдан ўтказилади.
2 2 2
