Page 181 - FEN_24.02.2024_Neat

V

FEN BİLİMLERİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI

ÖĞRETME-ÖĞRENME
YAŞANTILARI

Temel Kabuller Öğrencilerin maddenin tanecikli yapısı ile ilgili ön öğrenmelere sahip olduğu kabul
edilmektedir.
Öğrencilerin “saf madde ve karışım” kavramı ile ilgili hazır bulunuşluk düzeyleri vardır.
Ayrıca karışımların ayırma yöntemlerinden elemeyi, süzmeyi ve mıknatısla ayırmayı
bildiği kabul edilmektedir.
Ön Değerlendirme Atomun soyut bir kavram olması nedeniyle öğrenciler birçok kavram yanılgısına sahiptir.
Süreci Atomun canlı olduğu, dışarıdan uygulanan fiziksel etkilerin atomu etkilediği (hâl değişimi,
genleşme vb.), maddenin en temel yapı taşının atom olduğu gibi örnekler en temel kavram
yanılgılarıdır. Bu kavram yanılgılarını belirlemek için kavram haritası, zihin haritası gibi iki
boyutlu kavram öğretim teknikleri kullanılabilir. Kavramsal değişim metinleri ile temel
yanılgılar giderilebilir.

Köprü Kurma Kütüphanede kitapların raflara dizilmesi ya da mutfakta birçok araç gereç ve malzemenin
belirli bir düzene bağlı yerleştirilmesi ile elementlerin periyodik tablodaki durumu arasında
benzerlik kurulabilir.
Atom ve hücre arasındaki benzerlikler ve farklılıklar karşılaştırılarak önceki öğrenmeleri
ile ilişki kurulabilir.
Günlük yaşamda öğrencilerin karşılaştığı süt, meyve suyu, mayonez, mürekkep, gazoz vb.
pek çok madde karışım konusu ile ilgilidir. Karışımların buharlaştırma, yoğunluk farkından
yararlanma ve damıtma gibi fiziksel yöntemlerle ayrıştırılabileceği hakkında günlük
yaşamdan farklı örneklerle ilişki kurulabilir.
Sıcak bir çayı karıştırırken toz şekerin küp şekere göre daha hızlı çözünmesi örneğinden
hareketle çözünen maddenin tanecik boyutunun, karıştırma işleminin, suyun sıcaklığının
çözünme hızına etki ettiğini açıklaması beklenir.
Öğretme-Öğrenme FB.7.5.1.1.
Uygulamaları Öğrencilere maddenin tanecikli yapıdan oluştuğu hatırlatılır. Öğrencilerden parkta
oynadıkları sırada bir avuç kum alarak kumu diğer avucuna dökmeleri hayal ettirilebilir.
Kum dökerken kum tanelerini fark etmeleri istenebilir. Parkın bu kum tanelerinin bir
araya gelmesiyle oluştuğu belirtilir. Aynı şekilde maddelerin de çok küçük taneciklerden
oluştuğu sonucuna ulaşmaları beklenir. Öğrencilere ip, kâğıt, kürdan, alüminyum
folyo vb. malzemeler dağıtılarak bunları mümkün olan en küçük parçalara ayırmaları
istenebilir. Elde edilen en küçük parçanın daha da küçülüp küçülemeyeceği ve elde
edilebilecek en küçük parçanın gözle görülüp görülemeyeceği merak ettirilebilir
(E1.1, D4). Maddelerin, kendilerini oluşturan sayısız parçacıktan meydana geldiği ve bu
parçacıklara atom adı verildiği belirtilir (KB2.16.2). Atomun temel parçacıklarından proton,
nötron ve elektrona değinilir. Proton ve nötronların atom çekirdeğinde, elektronların ise
çekirdeğin çevresindeki boşluklarda yer alan parçacıklar olduğu belirtilir. Proton, nötron
ve elektronun yükleri ve kütleleri karşılaştırılarak birbirlerini nasıl etkiledikleri hakkında
öğrencilere sorular yöneltilir (SDB2.1). Bu bağlamdan hareketle atomun kütlesinin
neredeyse tamamının çekirdekten oluştuğu belirtilir. Atomun kimliğini belirleyen temel
parçacığın proton olduğu ve farklı maddelere ait atomların proton sayılarının farklı olduğu
belirtilir. Elektronların katmanlarda bulunduğu fakat elektronların çok hızlı hareket etmesi
nedeniyle yerlerinin tespit edilemediği ve bu nedenle elektronların bulunma ihtimalinin
fazla olduğu yerlerden bahsedilir (OB1). Atomun yarıçapını elektronların bulunabildiği
son sınırın belirlediği vurgulanır. Bu açıklamalar doğrultusunda öğrencilerin atomu bir
bütün olarak düşünmeleri istenebilir. Öğrencilerin, yeni bilgiler karşısında duygularını fark
etmeleri sağlanabilir, düşünceleri ve merak ettikleri sorulabilir (SDB3.1, E3.8, D3). Dersi
eğlenceli hâle getirmek için öğrencilere atomun yapısı ile ilgili dijital içerik, çizim veya

181