Page 37 - Trinh bay huyen Quoc Oai

các làng xã phải lập hương ước theo một mẫu quy định, đưa các điều
luật cải lương hương chính thành các điều khoản trong hương ước của
làng xã, nhằm nắm quyền điều khiển cả “phép nước” và “lệ làng”. Bọn
kỳ hào, kỳ lý còn lập một lực lượng tuần phiên gồm những thanh niên
nghèo đói, không có ngôi thứ, để canh gác dưới sự chỉ huy của trương
tuần và làm các công việc tạp dịch.
Kinh tế

Với bộ máy cai trị hà khắc từ trên xuống dưới của thực dân Pháp
và bọn phong kiến, Nhân dân chịu kiếp đời nô lệ, “không khác gì
ngựa trâu”. Hằng năm, chúng ra sức thu thuế: thuế đinh, thuế điền
địa, thuế chợ, thuế đò... để vơ vét, bóc lột. Điển hình và dã man nhất
là thuế đinh đánh vào nam giới từ 18 - 60 tuổi. Dưới thời Nguyễn,
thuế đinh chỉ đánh vào nội tịch với mức đóng 1 quan, sau tăng lên 1
quan 5 tiền (tương đương 40 xu), ngoại tịch (dân ngụ cư) không phải
đóng . Đến năm 1897, Toàn quyền Đông Dương thực hiện chế độ cải
(1)
cách tiền thuế. Ở Bắc Kỳ thuế thân đối với nội đinh tăng vọt từ 50
xu lên 2,5 đồng (tương đương với giá 1 tạ gạo lúc bấy giờ) , ngoại
(3)
(2)
đinh đóng 0,3 đồng. Đến năm 1919 , chế độ đồng nhất thuế ra đời,
(4)
không phân biệt nội đinh, ngoại đinh đều chung một mức 2,5 đồng.
Năm 1937, chính quyền đô hộ sửa lại chế độ thuế thân, đánh theo
mức thu nhập với 7 mức (từ 1 đồng đến 50 đồng). Đến năm 1939,
thuế thân được chia thành 14 hạng từ 1 - 250 đồng với 2 loại: “thuế
(5)
nhất định” đánh vào dân đinh không có tài sản đồng hạng 1 đồng
(lĩnh thẻ xanh), “thuế tỷ lệ” quy định từng mức theo tỷ lệ tài sản và
thu nhập nhằm bóc lột ngày càng nhiều (từ 2,5 đồng đến 250 đồng),

(1) Ngoài ra, dân đinh làng xã phải thực hiện chế độ lao dịch (còn gọi đi sưu)
48 ngày công, khi đi sưu người dân được nuôi ăn, được lĩnh 1 quan tiền và 1
phương gạo. Đến năm 1919, chế độ đi sưu không còn, quy hết vào thuế đinh.
Song, dân đinh vẫn phải tham gia vào các công việc làm đường sá, công trình
thủy lợi... qua việc huy động nhân lực.
(2) 2,5 đồng gồm: 0,5 đồng thuế đinh chính ngạch và 20 ngày lao dịch bắt buộc
phải quy ra tiền là 2 đồng để nộp cho ngân sách hàng xứ.
(3) Đinh Xuân Lâm (Chủ biên), Đại cương Lịch sử Việt Nam, tập II, Nxb. Giáo
dục, 1998, tr.115-116.
(4) Sắc lệnh cải cách thuế ra ngày 29/12/1920, bắt đầu thực hiện chính thức từ
năm 1921 nhưng từ năm 1919 chính quyền đô hộ đã cho thực hiện thí điểm.
(5) Đoàn Thế Hanh, Luận án Tiến sĩ: Một số vấn đề nông dân qua báo chí
tiếng Việt 1936 - 1939, 1996, tr.12.

37