Page 48 - LSDB xa Xuan Ngoc

thuế điền, phụ thu lạm bổ (cho hào lý), quân dịch, đảm phụ
quốc phòng, phu phen tạp dịch... Từ khi thực dân Pháp đô hộ
nước ta, các khoản đóng góp này lại tăng lên gấp bội. Bình quân
mỗi người mỗi năm phải nộp các khoản bằng 30 thùng thóc.

Dưới chế độ thực dân, phong kiến, cuộc sống phần đời và
phần đạo của người dân 5 xã vô cùng cực khổ. Ruộng đất bị
tước đoạt, sưu thuế nặng nề, tô tức quá cao, phu phen tạp
dịch triền miên... nhiều người đã phải tha phương cầu thực
để tìm kế sinh nhai. Số thì đi làm phu ở mỏ than Hòn Gai,
Cẩm Phả; số chạy vào các đồn điền cao su Nam bộ, một số
khác phải xa Tổ quốc đi làm phu kiếm sống ở tận Tân đảo,
châu Phi. Trong số ấy nhiều người không còn cơ hội trở lại
quê nhà. Những người ở lại phải đi làm thuê, làm mướn cho
địa chủ trong vùng và quanh vùng như lên Phủ Lý (Hà Nam),
sang Thái Bình, xuống Giao Thủy, Hải Hậu... để kiếm sống.

Năm 1939, chiến tranh thế giới thứ hai bùng nổ. Tháng
9/1940, phát xít Nhật nhảy vào Đông Dương. Từ đây, Nhân
dân ta phải sống dưới ách nô lệ của thực dân Pháp và phát
xít Nhật. Các chính sách bóc lột dã man, tàn bạo của chúng
đã đưa đến tai họa khủng khiếp, khiến 2 triệu người dân
Việt Nam chết đói. Từ cuối năm 1944, đầu năm 1945, tại Bùi
Chu, Trung Linh, Phú An, Hạ Linh, Trung Lễ, dân tình xao
xác, phần lớn là hết thóc ăn, các loại gia súc, gia cầm đều
phải giết mổ hết. Từ tháng Giêng năm Ất Dậu trở đi, có hàng
trăm người gồm già, trẻ, gái, trai đã đi đào rau má và tìm các
loại rau, củ để ăn. Trong những ngày này, người bán lúa non,
kẻ bán quần áo, nhiều nhà còn cầm cố cả đồ thờ.
Đến trung tuần tháng 2, ở 5 xã đã có người chết đói; đến
tháng 3, người chết đói rất nhiều. Đoạn đường từ nhà thờ Chính
tòa đến sân đình Bùi Chu (nơi đặt trụ sở Ủy ban nhân dân xã cũ)

48