Page 34 - Trinh bay Than Quang Ninh ky luat va dong tam
P. 34
Song song vôùi boä maùy cai trò cuûa Nhaø nöôùc “baûo hoä”
goàm caûnh saùt, maät thaùm, quaân ñoäi, toøa aùn, nhaø tuø laø boä
maùy ñaøn aùp, boùc loät cuûa thöïc daân, chuû moû döïa vaøo nhöõng
ñieàu kieän ñöôïc ghi trong kheá öôùc baùn moû goàm “Taát caû
nhöõng caây troàng, soâng ngoøi, vuøng Moû, taát caû chuûng loaïi
cuõng nhö taát caû nhöõng chaát naøo ñoù maø ngöôøi ta coù theå
tìm thaáy treân beà maët vaø trong loøng ñaát”. Chuû moû bieán khu
moû thaønh moät theá giôùi rieâng, moãi teân ñoäc chieám moät khu
vöïc. Moïi quyeàn uy taäp trung trong tay chuû moû. Coâng nhaân
lao ñoäng thöïc chaát chæ laø baày noâ leä. Baùo Ñoâng Phaùp ngaøy
29/9/1937 vieát: “Ñaát moû laø ñaát cuûa coâng ty cuõng nhö nhaø
rieâng cuûa ta vaäy. Moät vuøng ñaát nuùi roäng meânh moâng haøng
traêm caây soá maø khoâng khaùc gì moät khu nhaø thu goïn trong
boán böùc töôøng... Sôû moû muoán cho ai ñeán thì ngöôøi ñoù môùi
ñöôïc böôùc chaân tôùi. Coøn neáu khoâng thì ñaõ coù maät thaùm
rieâng cuûa sôû moû ngaên ñoùn ñuoåi ñi”.
Voán laø thöïc daân keo kieät, chuùng toå chöùc khai thaùc thuû
coâng laø chính, keå caû loä thieân vaø haàm loø, nhaèm boùc loät
nguoàn nhaân coâng reû maït. Chuùng chæ ñaàu tö thieát bò ôû
nhöõng nôi thaät caàn thieát nhö: ñöôøng saét, ñöôøng truïc vaän
taûi, nhaø saøng, caàu caûng... nhieàu nôi duøng ngöïa vaän taûi
than: “phaûi noùi raèng, haàm moû ôû Ñoâng Döông khai thaùc raát
toài. Ngöôøi Phaùp khoâng daùm boû vaøo ñoù moät soá voán lôùn vaø
hoï chæ vô veùt nhöõng caùi gì tieän tay ñeå chuoàn cho nhanh” .
(1)
Cô sôû haï taàng ñöôøng saét, ñieän, nöôùc, thoâng tin lieân laïc
chuùng ñaàu tö raát haïn cheá vaø chæ nhaèm phuïc vuï yeâu caàu saûn
xuaát, yeâu caàu quaân söï vaø yeâu caàu sinh hoaït cuûa thöïc daân
(1) Nguyeãn AÙi Quoác: Ñaây “coâng lyù” cuûa thöïc daân Phaùp ôû Ñoâng Döông,
sñd, tr.14.
33
