Page 19 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 19
ring parajana dura Bali, sakadi jadma saking Madura, sampun pastika pacang
nganggen basa Indonesia. Yening sami pada nganggen basa (daerah) soang-
soang, sinah pacang likad saha ngawinang iwang panampen.
Ring sapanglimbak panagara Indonesia prasida kajantenang
kawentenan basa Indonesia pinaka basa nasional. Sadaweg aab Orde Lama,
sane kaanggen dasar ngadegang basa Indonesia pinaka basa nasional, inggih
punika uniformitas (madasar ring kawentenan sane mabinayan). Ri kala aab
Orde Baru, parindikan punika kadasarin antuk homogenitas (madasar ring
kawentenan sane nunggal). Duk punika akehan parajana sahasa nenten purun
maosang indik linggih basa daerah santukan katangarin sangkaning kabaosang
nenten sutindih (loyal) ring panegara Indonesia. Sesampune aab reformasi (re
maartos ‘mawali’, form mateges ‘tata’), saluir panglaksana, papineh, miwah
uger-uger sane sadurungnyane kabaos nenten anut mawali karajegang.
Sapunika taler linggih basa Baline sane kautsahayang mangda mawali sakadi
jati mula saha mangda mamargi nglimbak.
Pawigunan basa Bali sane katamiang saking riin wantah kaanggen
sajeroning pagubugan ring kulawarga, babanjaran, miwah desa pakraman,
pamekas ri kala nyanggra karya adat, kesenian, miwah paguron-guron (paajah-
ajahan). Panglimbak sakadi mangkin nyantenang kawentenan basa Bali sane
sampun nincap ring wewidangan tiosan (anyar), sakadi media televisi, radio,
koran, miwah internet. Pemerintah miwah prajuru adat mangdane ngicenin
galah saha ngetutwuri guna gina (kreativitas) anom-anome sane kantun
sutindih nganggen basa Bali, sakadi gending-gendingan sane marupa lagu pop
miwah rok saha bebanyolan (Bagus, 2001).
Sajeroning aab global sakadi mangkin, para sujana basa (ahli bahasa)
nenten kimud-kimud malih mligbagang kawentenan seseleh indik basa daerah.
Linggih basa daerah sajeroning pagubugan dura negara (internasional) sampun
kaangkenin antuk Hak Asasi Linguistik utawi HAL (Linguistic Human Right)
sane pacang nedungin utawi nayuhin kauripan basa daerah ring sajebag jagate
(Purwo, 2000). Sajeroning wewidangan nasional taler wenten lembaga sane
mawasta Pusat Bahasa. Among-amongan lembaga puniki wantah ngupapira,
ngwentenang seseleh, miwah nglestariang basa-basa daerah sane wenten ring
sajebag Indonesia. Samaliha sampun wenten lelintihan lembaga inucap ring
soang-soang provinsi. Sajabaning punika, sajeroning pidabdab ngupapira
miwah nglimbakang (membina) basa, aksara miwah sastra Bali, Pemerintah
Daerah Tingkat l Bali sampun ngamedalang Peraturan Daerah No. 3 Tahun
1992 indik Bahasa, Aksara dan Sastra Bali (Lembaran Daerah Propinsi Daerah
Tingkat l Bali Tahun 1992 Nomor 385 Seri D Nomor 3799). Pidabdab sakadi
pidaging peraturan daerah punika nyaratang mangda kawangun silih tunggil
lembaga sane prasida pinaka pangenter sakancan pamargi salanturnyane.
Sadurung basa Indonesia kapikukuhang sajeroning Sumpah Pemuda
(28 Oktober 1928) saha salanturnyane kaadegang panegara Indonesia
16