Page 5 - 12 FLIP

Adhedhasar gunane basa kasebut, njalari thukule ragam basa Jawa kang cundhuk
karo tataran utawa unggah-ungguhe. Dene unggah-ungguh iku kapatrapake marang
sapa, apa kang dirembug, ing endi, sarta ing kahanan kepriye basa iku digunakake.

Pasinaon 1: Modhel Pinilih Teks Pacelathon

Ing pasinaon iki para siswa bakal kaajak ngidhentifikasi, mahami, lan
nganalisis panganggone basa lesan ing sadhengah kahanan kanthi trep
tatakramane. Kanthi rasa seneng kaajab para siswa bisa mangerteni unggah-
ungguh, karakteristik, lan panganggone basa ing teks pacelathon, sarta
mangerteni isine teks. Kanthi grengseng lan rasa tresnane marang basa Jawa, para
siswa uga kaajab bisa makarya bebarengan ngrakit teks pacelathon, maragakake
teks pacelathon kaya satatane teks drama, sarta aweh komentar marang
pamaragane kanca-kanca liyane.

Garapan 1: Njlentrehake Unggah-Ungguh Basa
Undha-usuk ing basa Jawa iku bakune mung ana loro yaiku ragam ngoko lan
ragam krama. Basa ngoko iku basa kang kaprah digunakake ing padinan lan
watake rumaket. Yen tetembungane awujud ngoko lugu utawa wantah diarani basa
ngoko lugu, menawa tetembungane kacampuran tembung-tembung krama
kagolongake basa ngoko alus. Dene yen tetembungane mligi krama kagolongake
basa krama. Ragam basa krama utawa basa kurmat iku basa kang nduweni drajad
sadhuwure basa ngoko. Basa krama luwih alus lan nduweni surasa luwih ngajeni.

Gatekna tuladha ing ngisor iki!

Tuladha 1

Bagus : Drun, nyang ndi?
Badrun : Lapangan, melu ta?
Bagus : Gak, kadhung semayan karo Adul.
Badrun : Ana acara, ta?
Bagus : Biasa, motor anyar, Mas Brow.
Badrun : Ati-ati, aja ugal-ugalan!
Bagus : Weleh, kaya wong tuwek ae, tutur-tutur!
Badrun : (nggremeng) Diomongi kon ngati-ati kok malah begejegan

Tuladha 2
Ibu : Rin, sinaumu wis rampung?
Rina : Sampun, Buk.
Ibu : Kok sik umeg, nyapa kowe?
Rina : Punika ringkes-ringkes, Buk.

4 Sastri Basa /Kelas 12