Page 102 - Münip Dergisi 2.Sayı

retmenin dindar kişiliğinden kaynaklanmaktadır. Katır- Onun için kendi sürülse bile arkasında bir değişim ger-
cı İsmail’in söylediği gibi “bu öğretmen farklıdır.” çekleşmiştir. Geçmişte belli konularda mağdur olmuş
insanlara geleceğe dönük umut verir.
Soruşturmak için köye gelen müfettiş öğretmenin köye
ve okula katkısını teslim ettikten sonra “Öğrencilerin İçinde değişik öğretmen portrelerinin ele alındığı
Allah ve peygamberden çok söz etmeleri” Öğretmeni ve farklı siyasal ve toplumsal konjonktürde çekilmiş
“Molla ile fazla ilişkide bulunmakla” suçlar. bu filmlerin ortak yönleri olduğu gibi farklı yönleri
de bulunmaktadır. Öğretmen filmleri, öğretmenin
Bunu duyan Molla, öğretmene “seni burada durdurma-
yacaklar Muallim Efendi” der. Bu konuşmadan sonra Türk romanında ele alınışı ve tiplemeleriyle benzer-
lik göstermektedir. Ancak sinemada öğretmen olgusu
Molla, kazma-kürekle bahçeye gömüp sakladığı ve için-
de cübbe, sarık ve Kur’an olan sandığı çıkarır. Bir daha değişen siyasal iklime bağlı olarak da biçimlenmiştir.
çıkarmayacağı sarığı ve cübbeyi giyinir, Kur’anı eline Devletin, sistemin, toplumun ve farklı toplum kesimle-
alıp ellerini göğe kaldırıp dua eder. Burada muhafazakâr rinin öğretmeni nasıl algıladığı, ona ne gibi misyonlar
toplumsal çevrelerde sürekli canlı tutulan Kur’anın ve yüklediği, değişen siyasetlerin öğretmenin rolünü ve
dini kitapların sandıklarla gömüldüğü inanışı işlenmek- toplumsal konumunu nasıl değiştirdiğini sinema üze-
tedir. rinden okumak mümkündür. Genelde öğretmenlerin
hayatları kötü sonla ya da belirsizlikle biter. Öğretmen
Öğretmenin sürgünün önüne geçmek için Gazi ve köy- Kemal’deki Kemal Öğretmen halkın linç etmesi ne-
lüler kaymakamlığa başvursalar da sürgünü durdurmaz- deniyle ölür, Hakkâri’de Bir Mevsim’deki öğretmenin
lar. Gazi kaymakamlık binasının önünde üniformasın- sonu belirsizdir. Sürgün’deki öğretmen tekrar sürgün
daki madalyayı söker. Bunu giderken öğretmene vere- edilir.
cektir. Molla da öğretmene bir kitap verir.
Öğretmen, giderek Cumhuriyetin ona yüklediği “aydın”
Öğretmen sürgüne giderken ağa da ağalıktan vazgeçer. vasfını kaybetmiştir. Giderek diğer devlet memurları ile
Daha doğrusu gerçek bir ağa olamadığını itiraf eder. eşitlenmiştir. Memur kimliği öne çıkmaya başlamıştır.
Önce indirip kendi fotoğrafını astığı duvara tekrar ba- Bu bir tarafta cumhuriyetin ilk yıllarındaki (1980’lere
basının fotoğrafını asar ve şunları söyler: “Ağalığı iki kadar olan dönem) siyasetinde bir yumuşama veya ge-
paralık ettim baba. Bu oğluna tükürsen yeridir. Hâlbuki reksizleşmeden kaynaklanırken, diğer yanda toplum-
ağa senmişsin. Benim ağalık bitti. Suretle ağalık olmu- sal yapıdaki değişimden kaynaklanmıştır. Öğretmenin
yormuş.” kendine yüklenen misyonu yerine getireceği toplumsal
koşullar değişmiştir. Köy ve kır sosyal hayatı daralmış-
Burada kurumsal bir yapı olarak ağalığa karşı olma değil,
“kötü ağa”ya karşı olma durumu vardır. Ağa ve adam- tır. Okuma-yazma oranının artması, nüfusun kentlere
larıyla mücadele, diğer filmlerde olduğu gibi sert bir akın etmesi ve bazı geleneksel değerlerin çözülmesi,
şekilde geçmez. Öğretmen ağalığı besleyen toplumsal öğretmene yüklenen misyonların anlamsızlaştırılma-
ve kültürel yapı ile mücadele eder. Gerçi bu filmdeki sına yol açmıştır. Şehirdeki öğretmenin misyonunun
ağanın etrafında silahlı adamları ve ittifak içinde olduğu, tanımlanmaması veya geleneksel misyonunu kentte
yedirip doyurduğu bir eşkıya yoktur. Molla da çok katı sürdürememesi veya sürdürmesinin koşullarının orta-
inançları olan bir yobaz değildir. Dindar olduğu sürece dan kalkması, öğretmeni 1990’lı yıllarda “geçim derdi”
öğretmen öğretmen değil muallim olabilir. Molla’nın ile mücadele eden bir memur ama fedakâr bir memur
öğretmenin arkasından söylediği gibi “yağmur gibi olarak resmedilmesine yol açmıştır. Ancak bir toplum-
geldi, şimdi yağmur gibi gidiyor. Gayri süğgün verecek sal zümre olarak öğretmen vazgeçilen-gözden düşen bir
ağaçlar. Çünkü yağmur yağdı.” toplumsal unsur değildir. Toplumsal değişim unsurudur
öğretmen. Bu açıdan değişimin yönü ve istenilen top-
Bu filmde öğretmen dindar ve muhafazakâr kimlik ve lum yaratılmasında öğretmen tartışan bir insandır. Öğ-
kişiliği ile öne çıkmaktadır. Devrimci bir tavırla değil retmenden istenmeyen şey aydın tavrıdır.
reformist bir yaklaşımla hareket eder. Başarılı olmuştur.
Çünkü mücadele ettiği ağa güçlü değil ve yerleşik gele- Profesyonel, uzman, yaratıcı-yenilikçi öğretmen tanım-
nekler çok katı değildir. Üstelik kurumsal olarak ağalığın lamaları nasıl bir öğretmen istendiğini gösterdiği kadar
ortadan kaldırılması yoktur. Ağa hakkaniyetli olmalıdır. değişimin yönünü de göstermektedir…

100 2022/2