Page 97 - Münip Dergisi 2.Sayı

Ağaya, “Çocuklar okula giderse, senin reçineleri kim topla- yetiştirecektir. İnsanlara kendi efendisi olmayı öğrete-
yacak” telkininde bulunan Leon Gavuru, “onunla ancak cektir. Bu misyonla görevlendirişmiş öğretmen köye
soğuk harp yapılabilir. O’nu öfkelendirmelisin.” biçiminde vardığında ister istemez geleneksel otorite ile çatışmaya
taktik verir. Amaç öğretmeni taciz edip ideallerinden girecektir. Bu durum Türk düşüncesinde imam-öğret-
vazgeçirmektir. men çatışması olgusunu beslemiştir. Ancak bu kadar
köklü sorunlar ancak bu denli idealist öğretmenlerle
Bu strateji doğrultusunda ağanın adamları okul yolu çözülebilirdi. Öğretmen Kemal ve tavrı Cumhuriyet’in
üzerindeki köprünün taşıyıcı ağacını keserek zayıfla- modernleşme projesine uygundur. Mümtaz Turhan’ın
tırlar ve çocuklar okula giderken suya düşüp boğulma kavramsallaştırması ile bir tür “Empoze Kültür Değiş-
tehlikesi yaşarlar. Yine kontrol etmek için boynuna çan mesi”dir. Devletin, geleneksel toplumsal ve kültür yapı-
takılan öğrencisi Hasret’i ağa annesinden satın alır. Has- yı, okul, öğretmen gibi bir takım enstrümanlarla deği-
ret aynı zamanda eşkıya Durali’nin yavuklusudur. şime zorlaması olayı. Ya da okula, öğretmene böyle bir
misyon yüklemesi.
Bu iki olay öğretmen Kemal’i çığırından çıkarır. Ağanın
ve adamlarının soğuk harp taktiklerine karşı köyün Ga- Türk romanında cumhuriyetin ilk yıllarında bu tip öğ-
zi’si öğretmeni sürekli teskin eder, sabırlı ve sakin olması retmenler resmedilmiştir. Feride, Ali Şahin ve Aliye gibi
için telkinde bulunur. Leon Gavuru’na karşı Savaş Ga- öğretmenler bunun örnekleridir. Bu romanların çoğu
1
zisi. beyaz perdeye uyarlanmıştır. Türk sinemasında cumhu-
riyetin idealist öğretmen tipinin işlendiği son film Öğ-
Başından beri öğretmenin tarafında yer alan Ayşe, Has- retmen Kemal filmi olmuştur.
ret’i kaçırır. Hasret’in kaçmasından sorumlu tutulan Ay-
şe’yi kırbaçla döver ve tecavüz eder. Sonra Leon Gâvuru Sürgün müyüm, kim sürdü beni buraya…
tecavüz eder. Olaydan sonra Ayşe delirir ve kendini suya İdealizmden Gerçekçiliğe
atar. Bunu gören öğretmen suya atlayıp Ayşe’yi kurtarır.
Suni teneffüs yaptığı sırada Şeyhin önderliğinde sopa- Öğretmen Kemal’de öğretmeninin arkasında duran bir
larla koşup gelen halk onu ve Ayşe’yi linç eder. Öğret- devlet vardır. Öğretmen Kemal’in “askerine, memuruna
men Kemal’in okulun önünde asmak için götürüldüğü dokunanı yaşatmayan bir başımız var” sözü bunu doğ-
sırada Durali çıkıp gelir. Ayşe’nin perişan halini gören rulamaktadır. Hakkari’de Bir Mevsim’de öğretmenin ar-
Durali Şeyhin “öğretmen yaptı” demesi üzerine hocaya kasında duran bir devlet yok. Aksine şüphe ile bakılan
yönelir. Ancak durum anlaşılınca uzaktan olup biteni ve kovuşturmaya uğrayan bir öğretmen vardır. Gönde-
çayırlıkta eğlenerek izleyen Leon Gavuru’nu ve Ağa’yı rildiği köye değiştirici, dönüştürücü bir misyonla değil,
öldürür. Sonrasında köye Jandarma Çavuş’u çıkıp ge- yolu bile olmayan ücra bir köye sürgüne gönderilmiştir.
lir. Ölmek üzere yerde yatan Öğretmen Kemal, Çavuşa İmkânsızlıklar, yokluk ve yoksulluklar öğretmenin mü-
“kumandan okulun çatı olukları tamam mı?” diye sorar. cadele edeceği şeyler değil, öğretmeni cezalandırmak
içindir. Filmde öğretmenin köyün gündelik yaşamına
Sonra “beni sevenler arkasını dönsün” der. Sevenler ar- olumlu ya da olumsuz bir müdahalesi yoktur.
kasını döner ve o son nefesini verir.
Kısacası Öğretmen Kemal’de cumhuriyetin modernleştir-
Film, cumhuriyetin aydın öğretmen tipini konu edin- me çabası var ve öğretmen bu işe koşulmuştur. Hakkari’de
mektedir. Bu öğretmen köyü, köylüyü modernleştirme- Bir Mevsim’de bu modernleştirme iddiasından vazgeçil-
si, geleneksel toplumsal ve kültürel yapıyı dönüştürüp miş veya öğretmene böyle bir misyon yüklenilmemiştir.
değiştirmesi misyonu yüklenen öğretmendir. Öğret- Bu açıdan toplumsal gerilimi oldukça düşük bir filmdir.
men köye aydınlık götürecektir. Halkı ekonomik açı- Ama aynı oranda bireysel iç hesaplaşmanın yoğun olduğu
dan sömüren ağa ile halkın dini duygularını sömüren bir filmdir. 12 Eylül Asker darbesinden üç yıl geçmiştir.
şeyhlerle mücadele edecektir. “Dâhili bedbahtlarla uğ- Filmde darbenin belli düşünce çevreleri üzerinde yarattı-
raşan bir cumhuriyet öğretmeni olacaktır.” Kör inançları ğı travmatik etki sezilmektedir. Bir suskunluk hali, umut-
değiştirecek, aklın ve bilimin yolunda yürüyen insanlar suzluk ve yıkılmışlık hali söz konusudur.

1 Bu tür romanlarda öğretmenlerin karşısında hep bir Hacı tipi vardır. Vurun Kahbeye ‘de Hacı Fettah tipi. Yeşil Gece’de
Hafız Eyüb gibi. Öğretmen Kemal’de de Şeyh Şerif vardır.

2022/2 95