Page 94 - Münip Dergisi 2.Sayı

Ülkemizde öğretmenin başrolde temsil edildiği filmler- dini duygularını sömüren şeyh vardır. Ağanın altına at
den Türkiye’nin siyasal, toplumsal ve kültürel değişimi- çektiği, beslediği eşkıya vardır. Cahillik ve kör inançlar
nin izlerini sürmek mümkündür. Bu filmlerin çoğunlu- vardır. Çocuk yaşta evlendirilen ve başına hayvan gibi
ğu romanlardan uyarlanmıştır. Türk edebiyatında idea- –gittiği yer belli olsun diye çan takılan- kızlar vardır. İşte
lize edilen öğretmen figürü sinemada temsil edilmiştir. bu filmde öğretmen bunların hepsi ile savaşacak ve köyü
Ancak bu filmlerin yanında, yani roman uyarlaması bir cumhuriyet köyü haline getirecektir.
dışında toplumun değişen öğretmen algısını anlatmak,
tarihi olay ve olguları anlamak veya güncel siyasal ve Elinde bavulu ile köye doğru gelmekte olan öğretmeni
toplumsal problemleri öğretmen üzerinden işlemek ilk gören, eşkıya Durali ve yavuklusu ile arasındaki ileti-
amacıyla filmler çekilmiştir. 1980’lere kadar daha çok şimi sağlayan çocuktur. Eşkıya Durali dürbünle uzaktan
roman ve hikâyede karşımıza çıkan öğretmen, bu dö- gördüğü öğretmeni tahsildara benzetir. Köye tahsildar
nemden itibaren sinemada karşımıza çıkmaya başlar. Bu geliyor zannedilince tütün karaborsacısı ve muskacı
çalışmada 1980-1993 arası dönemde öğretmeni/öğret- Şeyh Şerif Emmi’nin keçileri, sığırları ve koyunları sak-
menlik mesleğini konu edinen beş film üzerinden bir lanır. Ancak gelen kişinin tahsildar değil de öğretmen
olduğu anlaşılınca şaşkınlık yaşanır. Bu durum en çok
inceleme yapılacaktır. Hemen söyleyelim ki filmler bu
on yıllık sürede çekilse de hepsinin konuları bu döneme Şerif Emmi’yi rahatsız eder. (Kızına hazırlattığı yemeği
ilişkin değildir. Örneğin filmlerden birinde öğretmen, (rüşvet diyebiliriz) iptal ettirir.)
erken cumhuriyet döneminde modernleştirici, aydın- “Çünkü muallim efendi hemen dönmek ister. Hemen döner-
latıcı, cumhuriyet değerlerini köye aktaran kişi olarak se de isabet eder. Çünkü bu köyde ne mektep ne de okuyacak
temsil edilir. Bir diğerinde görüş ve inançlarından do- çocuk bulunmaktadır.”
layı sürgün edilen öğretmen anlatılır. İnceleyeceğimiz
filmlerden ikisinde öğretmen, ekonomik zorluklar için- Öğretmenle aralarında şu konuşma geçer:
de geçinme derdi ile resmedilir. Bazı filmlerde ise öğret-
men belli siyasal, toplumsal, tarihsel olay ve sorunların Öğretmen: Çocuklara okuma-yazma öğreteceğim. Mutlaka.
işlenmesinde araçsallaştırılmaktadır. Bu filmlerde asıl Şerif: Okul yok dedim.
başka bir hikâye anlatılmaktadır. Öğretmen karakteri ve Öğretmen: Yapacağız. Mutlaka.
onunla ilgili sorunlar ikinci kalmaktadır.
Şerif: Yapamayız. Çalışacak boş adam yok.
Bu çalışmada incelemeye konu edilen filmler şunlardır: Öğretmen: Devletin emri var. Yapılacak.
Öğretmen Kemal (1981), Hakkari’de Bir Mevsim (1983),
Öğretmen (1988), Öğretmen Zeynep (1989), Sürgün Şerif: Öyle de böyle de olmayanı bizden alamazsın.
(1992)
Öğretmen: Ben almaya değil vermeye geldim.
Öğretmen Kemal: Cumhuriyet Öğretmeni Tipinin Bu tartışmada öğretmene destek çıkan ilk kişi Çanakka-
Sinemada Son Temsili le’de ve değişik cephelerde savaşmış köyün Gazi’sidir. Ve
şunları söyle der: “Köyüm okusun demiş. Efendilik baba-
Öğretmen Kemal filmi, 12 Eylül Askeri darbesinin he- dan oğula miras kalmasın, okunsun da kendi efendisi olsun
men ertesinde 1981 yılında çekilir. Senaryosunu Meh- demiş.”
met Aydın’ın yazdığı, yönetmenliğini Remzi Jöntürk’ün
yaptığı filmin başrol oyuncuları Öğretmen Kemal ro- Arkasından köyün delisi Çayır Mustafa öğretmene des-
lüyle Cüneyt Arkın ve eşkıya Durali rolüyle Fikret Ha- tek olur. Köyün muhtarı şeyh ve ağadan korktuğu için
kan’dır. olsa gerek biraz çekinceli yaklaşır: “Devlet seni gönder-
meden bir mektep yapsaydı keşkem.” sözüne öğretmenin
Filmdeki öğretmen tipi erken cumhuriyet döneminde verdiği cevap “Devleti milletten ayırmak olmaz. Çünkü
karakterize edilen öğretmendir. Filmin ele aldığı dönem devlet biziz” olur.
de 1930’lu yılların sonu ilköğretim seferberliğinin baş-
ladığı yıllardır. Köy, cumhuriyet öğretmeninin mücade- Öğretmenin amaçları ve idealleri uğruna verdiği müca-
le edeceği olumsuz unsurların hepsine sahiptir. Halkın delede ilk çatışma Şeyh Şerif’le yaşanır. Parayla muska
kanını emen ağa vardır, onunla ittifak halinde halkın yazan ve tütün karaborsacılığı yapan Şeyh Şerif, ağanın

92 2022/2