Page 172 - Xứ Đàng Trong_Li Tana

170 XỨ ĐÀNG TRONG

hệ thống thuế được cho là của năm 1632 trong Tiền biên thực
ra là hệ thống thuế của thập niên 1760, thậm chí của đầu thập

niên 1770.
Tiếc thay, chúng ta không còn nguồn tư liệu nào khác của
Việt Nam bàn về thuế tại Đàng Trong vào thế kỷ 17. Tuy nhiên,
vì các con số do các nguồn nước ngoài khác nhau cung cấp

thường ăn khớp với nhau, nên chúng tôi chấp nhận những con
số này. Các con số này cho chúng ta thấy hai điều khá thú vị
liên quan đến vấn đề thuế ở Đàng Trong vào thế kỷ 17. Trước
hết, thuế ở thế kỷ 17 lại cao hơn ở thế kỷ 18 . Thứ đến, loại thuế
1
duy nhất người ngoại quốc ghi lại được là thuế thân. Điều này
xác nhận luận điểm của chúng tôi cho rằng thuế đầu người là
thuế chính tại Đàng Trong vào thế kỷ 17, như hoàn cảnh của
người Thượng chúng tôi sẽ đề cập sau.

Tính số thuế từ các con số do Tiền biên cung cấp, người ta
thấy là vào thế kỷ 18, trung bình người chịu thuế ở Thuận Hóa
phải trả 1,21 quan trong khi đó, tại Quảng Nam và xa hơn về
phía nam, người chịu thuế phải trả 1,47 quan . Tỷ lệ này xem ra
2
không cao. Tuy nhiên, khi đối chiếu với Phủ biên được sử dụng

như là nguồn tư liệu chính của Tiền biên, người ta lại thấy có sự
không nhất quán giữa con số những người đăng bộ và số những
người đóng thuế cho nhà nước. Ở Điện Bàn chẳng hạn, số người
đăng bộ năm 1769 là 29.705, nhưng chỉ có 16.995 người trong số
này đã đóng thuế cho nhà nước. Để có được con số trung bình
sát với thực tế, cần phải chia tổng số thuế cho số người đóng
thuế thực sự chứ không phải cho số người đăng bộ. Bảng dưới

1 Koffler nói rằng vào các thập niên 1740 và 1750, một người ở độ tuổi từ 18 đến 70 trả 5 florin (4,25
quan hay 5 quan) một năm. Koffler, “Description historique de la Cochinchine”, Revue Indochinoise,
1911, quyển 15, trg. 570.
2 Tiên Biên, quyển 11, trg.154-155.

www.hocthuatphuongdong.vn