Page 54 - AWM 23DEC2017
P. 54

Edishon Pasku 2017                                                         7
                                                                             Edishon Pasku 2017
                                                                             Edishon Pasku 2017
                                                                             Edishon Pasku 2017
                                                                             Edishon Pasku 2017
               Stampianan edukativo tokante nos flora


                  a di lamentá ku e konosementu di nos flora i founa
              Tlokal ta bai pèrdí. Flora ta referí na nos palu i
              matanan, founa ta referí na nos bestianan tantu riba
              tera komo den laman. Muchanan di awendia,
              hóbennan i asta adultonan entre 20 pa 40 aña. Mi ta
              ripará esaki den kaminatanan edukativo ku mi sa
              organisá den naturalesa boneriano. Saber di nos flora
              i founa ta hopi pober.

                 Skirbí pa: Bòi Antoin        Nos mucha i hóbennan di
                 Tuma por ehèmpel nos      awendia tin otro interes. Nan
              paranan. Tempu ku mi taba-   ta biba den era digital.
              ta na skol di frater, St. Domi-  Henter dia ku telefòn sabí
              nicusschool, tabatin un      (smartphone) den man,
              plachi grandi ku foto di e   laptop i tablet. Parse ku nan
              paranan di mas konosí den    no tin otro interes mas.
              nos naturalesa, manera
              barika hel, chuchubi, trupial,     IDEA BRIANTE           Cruz.                        i flor nobo. E ta krese riba      Ixora coccinea
              totolika, yiwiri etc.           Algun siman pasá un                                    henter e isla (Aruba), na      Strea di Venezuela ta bin
                 Di mes for di tempu ku    inisiativa na Aruba a kapta         FRANGIPANI            unda ku ta. Su sumpiña por   for di e parti sur di India i Sri
              nos tabata lanta komo        mi atenshon. Dia 31 di            Plumeria rubra          kousa un hinká masha         Lanka i a bira un di e ma-
              mucha mi mayornan tabata     òktober 2017, Post Aruba         Frangipani ta krese den  desagradabel ku por oka-     tanan ku ta floria den hopi
              siña mi identifiká e paranan  N.V a emití un serie nobo di  un klima kayente i seku ku  shoná iritashon i tambe in-  hardin i paisahe na Aruba.
              ku tabata frekuentá nos      stampia titulá ‘Flora 2017’.  algun yobida moderá mane-   flamashon di kueru.  Des-    E flornan chikitu den koló
              kurá. Di mes tambe nan          E serie ta konsistí di 8  ra esun di Aruba.            pues di un periodo largu di  skarlata kòrá ta krese na
              tabata siña bo identifiká un  stampia balorá na 50 sèn,       E ta un palu fásil pa    sekura, un áwaseru inespe-   bòshi rondó i ta floria kasi
              totèki, lurun, kolebra di plata,  90 sèn, 130 sèn, 135 sèn,  kultivá i ta adaptá su mes na  rá por hasi ku e tuna aki ta  henter aña. Fuera di e koló
              kolebra di mespel, blousa-   200 sèn, 220 sèn, 305 sèn i  mayoria di sorto di suela. E  produsí e flornan di mas    komun di skarlata, bo ta
              na, waltaka òf kaku, etc.    320 sèn, ku ta yega na un    tin su temporada di floria i  bunita ku bo por imaginá bo  hañ’é tambe den kolónan
              Tambe insektonan manera      preis total di Afl. 14,50 i e ta  bo por mir’é hopi biaha den  den koló hel.           hel, ros, oraño i blanku.
              mamondènguè, yeye, mari-     kompañá pa su ‘ènvelòp di    e hardinnan na  Aruba. Asina
              bomba, chupachupa, ba-       promé dia di emishon’, ku ta  ku un taki kibra, lechi ta lèk    SHOSHORO                    MATA DI LECHI
              katòr...                     kosta Afl. 17,50.            for di dje.                      Passiflora foetida          Calotropis procera
                 E piskánan di mas ko-        E diseñonan p’e stampia      E flornan ta krese den       E nòmber na latin ‘Pas-     Mata di lechi original-
              nosí  tambe nos tabata sa.   aki ta un kreashon di Nigel  forma di un bukèt rondó i e  siflora foetal’ pa shoshoro  mente ta bini di Nort Afrika,
              E muchanan lantá kantu di    Matthew i e stampianan ta    kolónan ta varia den blanku,  (na Boneiru shoshori i na   Palestina i henter e faha
              playa, manera Playa Pabou    imprimí na Johan Enschedé    ros, fuksia i kòrá. Nan ta   Kòrsou korona di La Bírgen)  tropikal eibanda. El a adaptá
              i Playa Pariba, tabata kono-  Security Print.             kontené algun komponente     ta nifiká literalmente flor  su mes na e klima di Aruba i
              sé hopi mas piská ku nos        E serie di stampia tabata  aktivo medisinal.           stinki. E mata eksótiko i    bo por hañ’é tur kaminda
              ku a lanta den Antriol. Di otro  optenibel entrante 31 di    Nan ta uza e lechi pa tra-  medisinal aki ta krese den  riba e isla. E mata aki ta
              banda nos konosementu di     òktober 2017 n’e diferente   ta piká di maribomba, abe-   mondi kasi riba henter e isla.  karga su nòmber na papia-
              flora i founa di riba tera   ofisinanan di Post Aruba,    ha i lisimbein.              Ta eksistí alrededor di 500  mentu, danki na e fruta di e
              tabata mihó ku e muchanan    respektivamente na Oran-                                  espesie di e famia Pas-      mata ku ta kontené un lechi
              di kosta.                    jestad, San Nicolas i Sta.       BONCHI DI KABAI          sifloraceae. Su flor, ku ta  venenoso. E ta duna un
                                                                            Erythrina velutina       floria solamente un biaha pa  fruta koló bèrdè yen di aire,
                                                                           Bonchi di kabai ta ori-   dia, ta  fasinante pa su     prinsipalmente ku fibra i
                                                                        ginalmente di Sur Amérika i  aparensia, tamaño i kom-     simia. Na Aruba, e bichi di e
                                                                        nan a hib’é pa Caribe. E ta  plehidat i tin un nifikashon  barbulèt monarka ta ali-
                                                                        krese bira un palu grandi ku  simbóliko pa rekonosimentu  mentá su mes ku e blachi
                                                                        takinan kòrtiku di pino ku ta  di e storia di krusifikashon.  di e mata di lechi promé ku
                                                                        floria huntu den tròshi grandi  E flornan ta bin den tur sorto  e ta someté su mes na su
                                                                        den temporada seku. E koló   di koló biña i ta varia te na  metamorfósis.
                                                                        di e flornan ta oraño, peach  un koló bèrdè dòf.
                                                                        i kòrá. E palunan aki tin                                         HUBADA
                                                                        mester di sufisiente awa pa          BEYÍSIMA                 Acacia tortuosa
                                                                        nan por sobreviví, pero ora    Antigonon leptopus           Bo ta haña hubada (wabi
                                                                        ya e ta un palu adulto, e ta    Beyísima ta krese rápi-   na Kòrsou) den un habitat
                                                                        eksigí ménos kuido i e por   damente pa medio di su       tropikal i den desierto. P’esei
                                                                        sobreviví durante tempora-   takinan. Despues di un       e palu di sumpiña aki ta
                                                                        da seku. Tin biaha nan ta    temporada di áwaseru, e ta   krese fásilmente na Aruba.
                                                                        uza e kaska di palo komo     krese bai riba otro mata,    E tin tròshi di flor chikitu sua-
                                                                        remedi.                      palu i te hasta riba kuránan  ve den forma rondó ku ta
                                                                                                     pa forma un deken di flor    varia di koló hel pa oraño,
                                                                                  TUNA               den koló ros. E flornan ta   blachinan chikitu ku ta keda
                                                                            Opuntia wentiana         aparesé na bòshi den ko-     bèrdè, sumpiñanan grandi i
                                                                           Tuna ta un espesie di     lónan ros òf blanku. Beyí-   brutu na par, serka di e
                                                                        kadushi ku ta krese den      sima ta karga e nòmber       blachinan. Te hasta kabritu
                                                                        segmento i tin sumpiña       popular tambe di  ‘coral di  ta nenga e blachinan, pa
                                                                        grandi. E segmentonan ta     wijndruif’ (Aruba).          miedu di e sumpiñanan.
                                                                        na takinan outéntiko ku e                                 Hubada ta floria i e tin fruta
                                                                        kapasidat pa produsí blachi   STREA DI VENEZUELA          durante henter aña.
   49   50   51   52   53   54   55   56   57   58   59