Page 328 - Jezyk_kluczem_do_kraju_t2_ebook_no security

Polski Dla oBcokRajoWcÓW

5. W rzeczownikach kończących się na -izm/-yzm w miejscowniku licz-
by pojedynczej występuje końcówka -zmie, mimo, że w wymowie sły-
szymy [ź], np. realizm – (o) realizmie.
6. niektóre rzeczowniki tworzą liczbę mnogą od innego tematu, np. rok
– lata, człowiek – ludzie.
7. W odmianie w liczbie mnogiej rzeczowników oko, ucho, ręka
• w mianowniku występują podwójne formy dwóch pierwszych oczy/
oka, uszy/ucha; drugie formy odnoszą się do innych określeń niż
związane z ciałem, np. oka rosołu, ucha torby;
• w narzędniku występuje forma podwójna (oczami/oczyma, uszami/
uszyma – dziś nieco przestarzałe, rękami/rękoma), będąca pozostałością
liczby podwójnej. Druga z tych form jest nieco wyższa stylistycznie.
8. niektóre rzeczowniki mają tylko liczbę pojedynczą (singularia tan-
tum) lub liczbę mnogą (pluralia tantum).
Do singularia tantum zaliczamy:
a) nazwy pojęć abstrakcyjnych, np. duma, ciekawość;
b) nazwy przedmiotów niepoliczalnych, np. powietrze, woda, żelazo;
c) nazwy zbiorowe, np. młodzież, ludność.
Uwaga! niekiedy singularia tantum tworzą liczbę mnogą, ale wtedy
zmieniają znaczenie, np.
znajomość (np. tematu) – znajomości (koneksje);
woda (h o) – wody (np. płodowe).
2
Pluralia tantum to najczęściej nazwy pospolite i nazwy własne. ich
liczba historycznie znajduje uzasadnienie w tym, że często składają
się z dwóch części, np. spodnie (2 nogawki), drzwi (futryna i skrzy-
dło), skrzypce (instrument i smyczek); podobnie okulary, sanki, wrota,
nożyczki itp. niektórych liczbę trudno dziś prosto uzasadnić, np. wa-
kacje, zaloty, zawody, imieniny, suchoty itp.
Uwaga! Przy rzeczownikach policzalnych używamy zawsze liczebni-
ków zbiorowych, np. dwoje drzwi, siedmioro spodni.
9. Wyrazy kończące się na -um pochodzenia łacińskiego są nieodmienne
w liczbie pojedynczej, a liczbę mnogą tworzą przez dodanie końców-
ki -a, np. muzeum – muzea, gremium – gremia. Rzeczowniki te w liczbie
mnogiej odmieniają się, przyjmując typowe końcówki dla deklinacji
nijakiej, np. muzea – muzeów, muzeom itd.
10. Nieodmienne wyrazy pochodzenia obcego (rzeczowniki nieżywotne
i nazwy geograficzne) mają zawsze rodzaj nijaki, np. alibi, etui, menu,
kakao, stereo.
Rodzaj nazw osobowych określa płeć, np. (ten) yeti, (ten) guru.

328