Page 37 - E-MODUL LARUTAN ELEKTROLIT DAN NONELEKTROLIT(2)
P. 37

N
                                                                            N
                           o
                                                      l
                        M
                                                                                                 l
                                                      l
                           o
                                                                       a
                                                       ekt
                                                                       a
                                                                         n
                                              a
                                              a
                                                                         n
                                                                                    E
                                                n
                                                n
                                                                                    E
                    E-Modul Larutan Elektrolit dan Non Elektrolittt
                    E
                    E
                                                                                 n
                                                                               o
                                                                                                 l
                        M
                                                                               o
                                                                                 n
                      -
                      -
                             dul
                                          ut
                                                              o
                                                              o
                                          ut
                                                                l
                                    L
                                    L
                                       a
                                         r
                                                                                                  i
                                                                                                  i
                                         r
                                       a
                                                            r
                                                            r
                                                                     d
                                                                                               o

                                                                     d
                             dul
                                                                                               o
                                                       ekt

                                                                 i
                                                                 i
                                                                l

                                                                  t
                                                                  t

                                                                                       l
                                                                                        e
                                                                                        e
                                                                                             r
                                                                                       l
                                                                                             r
                                                                                          kt
                                                                                          kt
                                                   E
                                                   E
                                                                   y
                                 B erba  s is  Guid ed     Dis co ver y  L ea r
                                 B
                                              Guid
                                                                        ea
                                 Berbasis Guided Discovery Learningningning
                                                        Dis
                                                            co
                                                               ver
                                                                           r
                                           is
                                         s
                                                                      L
                                   erba
                                                    ed
                                                              t
                                  2. Pengumpulan Dataaa
                                              m
                                     P
                                            u
                                           g
                                                 p
                                     P
                                                     l
                                              m
                                            u
                                                 p
                                           g
                                                          D
                                                   u
                                         n
                                                     l
                                       e
                                       e
                                         n
                                                             a
                                                      an
                                                          D
                                                   u
                                                              t
                                                             a
                                                      an
                                  2
                                  2
                                    .
                                    .
                                              is
                                                                      ak
                                                                                         u
                                              is




                                                                                         u
                                                                      ak
                                      s
                                                        g

                                                                                                d
                                atu
                                                               m

                                                        g

                                                                   ed

                                                                   ed
                                                                                           tan
                                                               m
                                             f
                                             f
                                      s
                               s
                                                                                           tan
                                atu
                                                                  b
                               s
                                                                  b

                       Salah
                                                                                                d
                                                     an
                                                     an
                                                                                 atu
                                         at
                       Salah


                                                                              s
                                                                               u
                                                                                                  en
                                                                                      lar
                                                                               u
                                                                                                     g
                                                ik
                                                                              s
                                                                                      lar
                                                                                                  en
                                       if

                                                           m

                                                    y
                                                                         an
                                                                         an

                                                                                                     g
                                       if
                                                                                 atu
                      Salah  satu  sifat  fisik  yang  membedakan  suatu  larutan  dengananan
                                                    y
                                         at
                                                              e
                                                           m
                                                ik
                                                              e
                                                                   a.
                                                 an
                                  alah
                                                                                             if
                                                                                     g
                                                    tar
                                                                                               at
                                                                 y
                   u
                                                                n
               lar
                                                                                                     a
               lar u tan     lain     ad alah     d ay a     h an tar     lis t r ik n y a.     J ik a     zat  y an g     b er s if at  as a m
                                                                                  an
                    tan
                                             a
                                                                            zat
                                                                                        b
                                               h
                                          ay
                         lain
                                                                                                      m
                                                                          a
                                                           t
                                                                                                  as
                                                             ik
                                                                                         er
                                                                       ik
                                                                                 y
                                                            r
               larutan lain adalah daya hantar listriknya. Jika zat yang bersifat asam,,,
                                                                                            s
                                        d
                                                        lis
                                                                      J
                               ad
                                                                                                 as
                                                                                                   ilk
               b as a  m au p u n     g ar a m      d ila r u tk an     d id ala m      air , ,     lar u tan      y a n g  d ih as ilk
                                        m
                                      a
                                                              ala
                                                           id
               basa  maupun  garam  dilarutkan  didalam  air,  larutan  yang dihasilkananan
                                                   tk
               b
                                             ila
                              u
                                                                                          g
                                                                                tan
                                                                                             d
                                                                     air
                               n
                                                                              u
                            p
                                                                                        n
                                                                           lar
                 as
                                                                                              ih
                                                     an
                         au
                                                                  m
                                                                                       a
                                    ar
                                                r
                    a
                                                          d
                                  g
                                           d
                                                 u
                      m
                                                                                     y
                                              tar
                         a
                                                                                   an
                          m
                                                             lis
                                                                            as
                                                                                       k
                  an
                                                                               a
                      m
                                                                                r
                                                                                 k
                                                                                                     n
                                                                                                m
                                                                                                  ah
                                        ah
                                                                      B
                                 m
                                                                  ik
                             p
                                                                                          at
                              u
                                                         u
                                                 k
                                                                tr
                                                   an
                                                                                             le
                                           an
                                   en
               ak an     m a m p u     m en g ah an tar k an     ar u s     lis tr ik . .     B er d as a r k an     k u at  le m ah n y
                                                       ar
               akan mampu mengahantarkan arus listrik. Berdasarkan kuat lemahnyaaa
                                                           s
                                      g
                                                                                        u
                                                                           d
                                                                        er
               ak
                                                                                                       y
                                                                                                 lar
                                                                                                 lar
                                              larutan elektrolit  dibagi  dua  yaituaituaitu
                                              lar
                                                 u
                                                        elek
                                                   tan
               daya  hantar  listrik,,,
                       h
                                                                             i
                                 lis
                                                                o
               d
                                                                 lit
                                                                                d
                                                                                                    u
                              r
                                                                                                    u
                                                                        ib
                                                                          ag
                         an
                                                                      d
                            ta
                                                                                 u
                                       k
                 ay
               d ay a   h an ta r      lis t t r i i k  lar u tan  elek tr o lit   d ib ag i   d u a   y  larutantantan
                                                                                      y
                                                                                   a
                    a
                                     r
                                                              tr
                                              tan
                                                                                       y
                                                   elek
                            k
                                                                                        an
                                                                                           g
               elek
                                                                         Su
                                                                                  z
                                                                                                     ilik
                       o
                     tr
                        lit
                                                                             atu
                                                                                                 e
                                                                                              m
                                                                                   at
                               at
                                                                  m
                                                        tr
                                   d
                                                                                                  m
                                            u
                                                                    ah
                                                          o
                                         lar
               elek  tr o lit  k u at  d an  lar u tan     elek tr o lit     le m ah . .  Su atu     z at  y an g     m e m ilik
                                                            lit
                              u
                                                                le
                                    an
               elektrolit kuat dan larutan elektrolit lemah. Suatu zat yang memilikiii
                                    ik
                                                                                                     ay
                                                               elek
                    a
                                                                                   d
                                        y
                 ay
                                                                                        zat
                                                                                             y
                                                                                                 g
                                          a
                                                           u
                                       n
                                                                                    an
                                                             k
               d
                                                      m
               d ay a  h an tar     lis t t r ik n y a  k u at  ter m as u k  elek t t r o lit  k u at , ,     d an     zat  y an g     d ay
                                                        as
                                                                           k
                           tar
                                                                        lit
                                                                      o
                                                                                                    d
                                              u
                               lis
               daya hantar listriknya kuat termasuk elektrolit kuat, dan zat yang dayaaa
                        an
                                                  ter
                                                                               at
                      h
                                   r
                                            k
                                                                     r
                                                                                              an
                                               at
                                                                             u
                                                                   lit
                                                        k
                                                                  o
                                                          elek
                                                                tr
                                                                           ah
                                                    as
                                                      u
                                                                       le
                                                                         m
                                     le
                                       m
                                 y
                                   a
                                              te
                                                r
                                          a
                                           h
                                n
               hantar listriknya lemah termasuk elektrolit lemah...
                 an
               h an tar     lis tr ik n y a     le m a h     te r m as u k  elek tr o lit  le m ah
               h
                           tr
                             ik
                    tar
                        lis
                                                 m
                               E
                             n
                                        o
                                  l
                                                ua
                                             K
                     a
                       rut
                   L
                                          lit
                           a
                                       r
               A.
                                      t
               A. Larutan Elektrolit Kuattt
               A.      L a rut a n  E l e k t r o lit     K ua
                                    k
                                   e
                                                                            ar
                           u
                                          lit
                                                                          d
                                                                              i
                       Larutan elektrolit kuat biasanya berasal dari senyawa asam kuat,at,at,
                                                                                s
                                                         an
                                                                                                m
                         ar
                                                                    a
                                       tr
                                                                      s
                                                            y
                                                                                                   k
                                                                  er
                                 elek
                             tan
                                                 at
                                                                b
                                                                       al
                                                              a
                                         o
                                                                                               a
                                                      ias
                                                                                                     u
                                              k
                                                                                 en
                                                                                             s
                                                    b
                                                                                    y
                                                                                          a
                       L ar u tan     elek tr o lit  k u at  b ias an y a  b er a s al  d ar i  s en y aw a  a s a m     k u
                                                                                            a
                                               u
                       L
                                                                                      aw
                                                                                                   tr
                                                                                       Pad
                                                                                       Pad
                                                                                                   tr
                                                                     ala
                                                                     ala
                                                                                                     o
                                                                    d
                                                                    d
                 as
                 as
                                    ar
                                                                                            a
               basa kuat dan garam yang dilarutkan ke dalam pelarut. Pada elektrolitlitlit
                                                                                            a

                                                                k
                                                                k
                                    ar
                                  g
                                                                                                     o
                                  g
               b
                                                                 e
                                                                 e
               b
                                                                                     .
                         at
                                                                                  r
                                                                            p
                         at


                                                                                  r
                                                                            p
                      k
                        u
                      k
                                                                              ela
                                                  d
                        u
                                                                              ela
                                                                                              elek
                                                                                    t
                            d
                                                                         m
                                                                                    t
                              an
                              an
                                                                                     .
                                                                         m
                                                                                   u
                                                  d
                                                                                   u
                    a
                    a
                            d
                                                                                              elek


                                            an
                                               g
                                            an
                                                            an
                                      am
                                      am
                                                        u
                                                        u
                                               g


                                           y

                                           y
                                                         tk
                                                    ilar
                                                            an
                                                    ilar
                                                         tk
               kuat, reaksi senyawanya ditandai dengan tanda panah satu arah (→)→)→)
                                                                      tan
                                                                      tan
                              i

                                                 d
                                                                               p
                                                                               p
                              i
                       r
                       r
                                                                                an
               k
                                                                                an



                                                                                              ar
                                                            d
                                                            d
                                                                                       s
                                                                                         atu
                                                                                         atu
                                                  itan
                                    y
                                    y
                                                                          d
                                                                          d
                                                                                                    (
                                      a
                                                                                                    (
                                                         ai
                                                         ai
                        eak
                                                 d
                        eak
                                                                            a
                                                                            a
                                                  itan
                            s
                            s
                                s
                 u
                   at,
                                                                  an
                                                                 g
                                                                                   ah
                                                       d
                                                       d
                                       wan
                                              a
                                              a
                                                              en
                                                              en
                                                                                                ah
                                                                  an
                                                                                   ah
                 u
                                                                                                ah


                                            y

                                                                                              ar
                                      a
               k
                                s
                                                                                       s
                                 en

                                                                 g
                                 en
                   at,
                                            y
                                       wan
                   n
                           k
                  e
                                                     u
                                                                               d
                                                                                      m
                                                                                   ala
                                                                                id
                       n
                     u
                                                  eb
                                                                                                    ag
                                                         d
                                              te
                                                       t
                        ju
                                                                             i
               m  e n u n ju k k an     s en y awa  te r s eb u t  d ap at  ter io n is as i  d id ala m     air . .         Seb ag
                              an
                                      y
                                   en
                                                 s
                                                                      n
                                  s
               menunjukkan senyawa tersebut dapat terionisasi didalam air.  Sebagaiaiai
                                                             at
               m
                                                                        is
                                        awa
                                                                ter
                                                          ap
                                                                    io
                                                                                          air
                                                r
                                                                          as
                            k
                                                                                                Seb
                                            lit
                    to
                                                                                           an
                                                                   NaC
                                            lit
                                       k
                                                                                 d
                                                             a
                                       k
                                                                                 d
                                                                   NaC
                                                                                       u
                                                             a
                                                       s
                                   ele
                  n
                                                                                                 id
                                                k
                                   ele
                                                                                      r
                  n
                                                              wa
                                                                                               d
                                                                                      r
                                                              wa
                                                                                   ila
                                                                                   ila
                                                       s
                    to
                                                                                           an
                                                                                       u
                                                   at


                                                                                               d
                                                k
                                           o
                                                           y
                                                                                         tk
                                                                         l
                                                                                         tk

               contoh larutan elektrolit kuat senyawa NaCl jika dilarutkan didalammm

               co

                                                                           jik
                                                                           jik
                                                                                                 id
               co

                         lar
                                                                         l
                         lar

                                           o
                                                                               a
                                                                               a
                       h
                                                        en
                                         tr
                                                  u
                                                                                                   ala
                                                  u
                                                                                                   ala
                       h
                              tan
                              tan
                                                        en
                             u

                                         tr
                             u
                                                           y
                                                   at
                                                     eb
                                                  i
               air maka reaksi yang terjadi sebagai berikut :::
               air
                                                     eb
               air
                                                    s
                                                    s
                                 s
                                 s
                                       n
                                                                  ik
                                                                  ik
                                                                     u
                                                                      t
                                                                      t
                                        g
                                                                     u
                                        g
                                    y
                                                              b
                                                              b
                                     a
                                     a
                                                                er
                                  i
                                  i
                                       n
                                                                er
                                    y
                            eak
                                                        ag
                      ak
                                                        ag

                                           ter
                      ak
                                              jad

                    m
                                                  i
                    m
                           r
                           r
                                                           ai
                            eak
                                                           ai

                         a
                                           ter
                                              jad

                         a
                                                    H 2OOO
                                                    H
                                                    H 22
                                                                 +++        ---
                                                                       + Clll
                                                                       +
                                         NaC
                                         NaClll
                                         NaC   (s)))         NaNaNa  ( (aq)aq)aq)  +  C  (aq)aq)aq)
                                                                         C
                                                                             (
                                                                  (
                                                                             (
                                               (
                                                s
                                                s
                                               (
                               idio
                             v
                                        rikut
                                     be
               Amatilah vidio berikut iniii
                  m
               A  m a t i la h  v idio     be rikut     in
               A
                    a
                        la
                          h
                      t
                       i
                                               in
                                                                           ar
                                                         a
                                                           h
                                 V i i d i i o     3 . .     U j j i i     co b a  d ay a  h a n t t a r  l l i i s t t ri k     l l ar u t t a n     N
                                                                        k
                                 Vidio 3. Uji coba daya hantar listrik larutan NaClaClaCl
                                 V
                                                              n
                                                                a
                                                                 r
                                                                    s
                                                                             u
                                                                      ri
                                                            a
                                    d
                                           U
                                                                               a
                                                                                n
                                                  b
                                                   a
                                               co
                                                                                  N
                                      o
                                                      ay
                                        3
                                                     d
                                                                                                         3111
                                                                                                         3
                                                                                                         3
                     KE  L A S     X  S M A / / M
                     KELAS X SMA/MAAA
                                    M
                                  S
                                         M
                                      A
                               X
                         L
                     KE
                            S
                          A
   32   33   34   35   36   37   38   39   40   41   42