Page 27 - Dokunuş Degisi Sayı:1

Günümüzde haritalar, çeşitli mühendislik
çalışmalarında, yer altı kaynaklarının yerlerinin ve
afet bölgelerinin belirlenmesinde, kentsel alanların
planlanmasına yönelik bilgi sistemi çalışmalarında,
iklim, çevre, nüfus, sağlık, kültür, ekonomi, ulaştırma ve
haberleşme vb. gibi istatistiksel verilerin gösteriminde
ve daha birçok alanda kullanılmaktadır. Tüm bu alanların
yanında haritaların eğitim amaçlı kullanılması da oldukça
önemlidir.
Kartografya haritaların etkin kullanımının
sağlanabilmesi amacıyla sürekli gelişen, harita
tasarımında kullanılan grafik işaretlerin özelliklerini
araştıran, haritanın çizimsel tasarım, basım ve kullanım
yöntemlerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yapan bir
bilim dalıdır. Kartografik tasarım süreciyle genelleştirme,
işaretleştirme ve üretim başlıkları altında haritalarla
bilginin görsel olarak sunulması amaçlanır. Kartografik
Genelleştirme, öğrenme güçlüklerini azaltmak üzere,
haritanın amacı ve ölçeği doğrultusunda harita üzerine
hangi bilgilerin nasıl aktarılması gerektiğini belirleme Şekil 2. Görsel Değişkenler
sürecidir. İşaretleştirme belirlenen objelerin hangi işaretler kullanarak bilgiyi temsil edeceğine karar verme, üretim
kapsamında ise haritaların sunulacağı ortam, altlık (telefon, tablet bilgisayar ekranları veya kâğıt, pafta vb.) ve
baskı sürecini belirleme kartografik tasarım açısından en önemli aşamalardır. Harita üzerine bilgi aktarımı yaparken
grafik elemanlar olarak tanımlanan nokta, çizgi, alan ve gerektiğinde yazı kullanılır. Bir noktanın uçak biçiminde
gösterimi harita üzerinde havaalanı bilgisini temsil eder. Çizgisel bir objenin kesikli olarak gösterimi demiryolunu,
bir alanın mavi renk ile gösterimi bir gölü temsil edebilir. Farklı büyüklüklerde kullanılan dairesel işaretler ya da
renklerin farklı tonları bir yerleşim alanının nüfus büyüklüğünü gösterebilir. Grafik elemanlara (nokta, çizgi ve alan),
biçim, boyut, yön ve renk gibi görsel değişkenlerin (Şekil 2) uygulanmasıyla bilgiyi temsil eden grafik işaretler
ortaya çıkar.

Haritalar, görsel olması nedeniyle bilgi aktarım gücünün fazla olması, mekâna ilişkin bilgiyi basitleştirerek
aktarmasıyla algılama kolaylığı sağlaması vb. özelliklerinden dolayı oldukça önemli materyallerdir. Kartografik
tasarım süreci, alanında uzman kartografların ya da kartografya eğitimi almış kişilerin sorumluluğunda olup,
haritaların bu yeterlilikte olan kişiler tarafından tasarlanması ve üretilmesi gerekmektedir. Günümüzde gerek
internet ortamında gerekse basılı olarak ulaşılabilen birçok haritanın maalesef alanında uzman olmayan kişilerce
tasarlandığı, bu nedenle birçoğunun harita niteliği taşımadığı görülmektedir.

Temel eğitim sürecinde haritalar en önemli bilgi iletişim araçları, öğrenciler ise en önemli harita kullanıcılarıdır.
Haritaların görsel olarak sunulması öğrencilerin mekânsal objeler, çevre ve konum ilişkileri hakkında daha ayrıntılı
bilgi alabilmesine imkân tanır. Öğrenciler harita üzerindeki bilgiyi okuyup algılayabilmeli, konumlarını bulabilmeli,
farklı haritaları ayırt edebilmeli, mekânsal dağılımı algılayabilmeli, haritaları doğru olarak analiz edebilmelidir. Bu
nedenle özellikle öğrenciler tarafından kullanılan haritaların özenle tasarlanması gerekmektedir.

Haritaların farklı alanlarda kullanılmasıyla birlikte, kullanım amacı, ihtiyaçları, eğitim seviyesi, yaşı ve buna bağlı
olarak algılama seviyesi farklılık gösteren geniş bir kullanıcı kitlesi oluşmuştur. Bilgisayar teknolojisinin hızlı gelişimi
ile navigasyon amaçlı haritaların kullanımı da oldukça yaygınlaşmıştır. Harita kullanım alışkanlığının temel eğitimin
başlangıcından itibaren kazandırılması ve ilerleyen okul döneminde de nitelikli haritaların etkin olarak kullanımının
sağlanması, zaman içerisinde harita kullanma bilincini oluşturacak ve yaygınlaştıracaktır.
DOKUNUŞ | 27