Page 24 - Dokunuş Degisi Sayı:1

PROBLEM

ÇOCUK MU?

Dr. Cengiz ÇELİK DAVRANIŞ MI?
Çocuk Gelişim Uzmanı

İnsan hayatının başladığı yer, yani ilk cennetimiz, uyarıcılar olarak görmelerine sebep olmaktadır.
annemizin rahmidir. Orada üşümezsiniz, orası ne çok Bunu kısa bir örnekle açıklamaya çalışayım: Ahmet
soğuktur ne de çok sıcaktır. Arzuladığınız her şeyin özü o akşam yatmadan önce annesine “Anneciğim bana bir
size göbek kordonu ile ulaştırılır. Orada size korku yoktur, bardak süt verir misin?” der. Annesi o gün kendisini çok
çevresinde ırmaklar vardır ve adı amniyon sıvısıdır. Birçok iyi hissediyordur; çünkü eşiyle arasındaki problemler
kuramcıya göre insanoğlu doğduğu andan itibaren bir kalmamıştır, sorunları çözmüştür ve çok mutludur. Oğlu
zorlukla karşılaştığında ilk cenneti olan bu annenin Ahmet’e “Tabii ki evladım, sütü ısıtacağım ve içerisine de
rahmine dönme psikolojisiyle savunma mekanizmaları bir kaşık bal koyacağım. Sonra o sütü içtikten sonra sana
geliştirir, refleksif davranışlar bunlardan bir tanesidir. masal okuyup uyutacağım.” der. Ahmet bu duruma çok
Ama ne yazık ki cenneti terk edişimiz ile başlar bütün sevinir; o gün annenin söylediği gibi süt içilir, anne güzel
zorluklar. Doğum zordur, sancılıdır hem anne için hem de bir masal okur ve çocuğunun başını okşar ve onu yatırır.
çocuk için. Dünyaya gelip cenneti terk ettiğimizi o ilk anda Ertesi gün aynı saatte Ahmet yine aynı pekiştiriciyi yani
ciğerlerimizi yakan oksijenin tadıyla tanışırız. Sonrasında annenin ilgisini elde edebilmek için tekrar annesinden süt
karşılaşacağımız zorlukların haddi hesabı yoktur, ister; ama o gün anne kendisini çok iyi hissetmiyordur;
doğumdan ölüme kadar geçen bir konfor bozulmasıyla çünkü okulda amiriyle tartışmış, morali bozuk, amirine
karşı karşıya kalırız ve bu dünyada konforumuzun ilk söylenmesi gereken cümleleri içine atmış ve öfkelidir.
bozulduğu andır bizim doğduğumuz zaman. Bu kısa Ahmet’e şu cümlelerle geri dönüt verir: “Ne sütü oğlum?
metaforik anlatımda bu dünyadaki yaşamımızın zorluklarla Her gün her gün süt mü içilir? Saat kaç olmuş bak hâlâ
baş edebilme becerisini geliştirme olarak görebiliriz. Bu yatmadın. Sen git yat; sana süt falan yok.” der. Ahmet
açıdan baktığınızda bazı küçük istisnalar dışında problem bu duruma bir anlam veremez; çünkü bir gün öncesinde
davranış sergileyen çocukların diğer çocuklardan hiçbir annesinden süt istediğinde sanki istediği sütten dolayı
ayrımı olmadığını görebiliriz. annesi mutlu olmuş, içine bal koymuş ve bu istek ve
Hayatımızda karşılaştığımız uyarıcılara normal talebini de pekiştirmek için masal okuyarak uyutmuş
psikolojik mekanizmalarla tepki gösteririz, gelişme olarak algılamaktadır; ama aynı istemi tekrar annesine
sürecindeki bütün çocuklar bazı stresler ile karşılaşırlar: sunduğunda annesi bu sefer öfkeli bir şekilde cevap
kaza, hastalık, yeni bir kardeşin doğumu, ev ya da okul vermiştir. Ahmet bu tutarsız tutumu hiçbir şekilde
değiştirme, büyüme ve öz denetimin artmasıyla ortaya anlayamamıştır.
çıkan kaçınılmaz durumlardır. Bazı çocuklarda da bu Görüştüğüm ailelerin çoğunda bu duygu tutarsızlığı
streslere ek olarak kâbus görme, yatağını ıslatma, olumsuz vardı ve çocukların tavır ve davranış bozukluklarının
mizaç değişiklikleri gibi büyük sorunlar görülebilir. altında ebeveynlerinin bu tutarsız duygu tutumlarından
Yıllarca birçok aile ve çocukla görüşmelerim oldu. Bu kaynaklandığını rahatlıkla gözlemleyebiliyordum. Aynı
görüşmelerden çıkardığım en önemli sonuç, çocukların tutumun size sergilendiğini düşündüğünüzde bizler belki
doğal yaşam gelişimlerinde göstermiş oldukları tepkilerin şöyle yaklaşabiliriz: “Anlıyorum, şu an öfkeli ve sinirlisin.
ebeveynleri ve öğretmenleri tarafından davranış sorunu Bu öfkeli ve sinirli olma hâli benden gelen uyarıcıları
olarak algılanmasıydı. Bu durum, çocukları normal farklı anlamana sebep oldu. Bu öfke ve sinirin geçtikten
gelişim sürecinde onların sağlıklı gelişimlerini engelleyen, sonra bu konuyu tekrar seninle konuşabiliriz.” diyebiliriz.
öz güvenlerini düşüren ve etiketleyen bir sürece götürmüş Fakat çocuklar belli bir yaşa kadar empatik anlayıştan
oluyordu. Peki, neden ebeveynler ve öğretmenler, yoksundur; empati becerileri gelişmemiştir. İki ila on iki
çocukların normal gelişim çağında göstermiş oldukları bu yaş arasındaki çocuklarda var olan egosantrik düşünce,
tavır ve davranışları problem davranış olarak algılıyorlardı? yani dünyanın merkezinde olma duygusu, sadece kendine
Bu yazımda ebeveynlerin ve öğretmenlerin kısaca ve kendi duygularına odaklanan bir varlık için bunu
bir insanın kabul edilebilir çizgisinin her gün hatta anlayabilmeleri imkânsızdır. Bu yüzden çocuklarla iletişim
her saat hatta her dakika değişebileceği ve dışarıdan kurarken öfkeli iseniz öfkeli olduğunuzu, mutluysanız
gelen uyarıcıları farklı anlamlar yükleyebileceği neden mutlu olduğunuzu çocukların anlayabileceği
noktasına değineceğiz. Ama kısaca değinmek gerekirse şekilde ifade etmek, bizden kaynaklanan ve çocuğa
çocuklarımızın tavır ve davranışları ebeveynler için birer olumsuz yansıyan tavır ve tutum bozukluklarının önüne
uyarıcıdır, ebeveynlerin içinde bulunduğu duygu durumu geçmek için geçerli olacaktır.
çocuklarının tavır ve davranışlarını farklı zamanda farklılık

24 | DOKUNUŞ